Toos Lenderink
Meer dan een eeuw geleden is er in Zelhem al een markt gestart op de Koestraat (nu Burgemeester Rijpstrastraat). Vanaf 1963 is er elke vrijdagmiddag weekmarkt in Zelhem. In het verleden werden uren van te voren alle kramen opgebouwd door de marktvereniging waarna de marktkooplui druk waren met het uitstallen van hun waren. Lang voordat de markt begon en lang nadat de markt gesloten was moest er nog uit- en ingepakt worden. Tegenwoordig komt bijna elke marktkoopman met een eigen wagen voorrijden, sluit de elektriciteit aan, opent zijgevels, zet wat reclameborden neer en binnen tien minuten kan de verkoop beginnen.
Mark de Notenbrander staat al vanaf 2009 op de markt in Zelhem. Hij is een gemakkelijke prater en heeft snel een klik met mensen. Hij begon met de verkoop van stroopwafels maar nam al gauw de notenkraam van zijn broer over. Hij staat naast de viskraam van Hendriksen waar Resi destijds werkte. Mark houdt niet van vis maar Resi zag Mark wel zitten en heeft hem uiteindelijk aan de haak geslagen. Inmiddels staan ze al jaren samen op markten in Dieren, Silvolde, Wehl, Westervoort, Beusichem en Zelhem. Het zijn lange werkdagen maar beide doen ze dit werk met veel passie en noemen het meer een hobby. Sinds de zomer van 2019 hebben ze een opslagruimte gehuurd aan de Steverinkstraat in Gaanderen. Een telefonische bestelling bij één van de toeleveranciers en de volgende dag wordt hier nieuwe voorraad bezorgd.
Het werk achter de kraam
Maandag en dinsdag zijn de dagen waarop de mobiele wagen wordt schoongemaakt en worden alle voorbereidingen voor de rest van de week getroffen. Deze kraam is samen met een timmerman helemaal naar eigen wens en smaak opgebouwd. De mooie achterwand ziet er uitnodigend uit en er is plek om alle producten overzichtelijk uit te stallen, pinda’s te branden, weegschalen waterpas neer te zetten, etc. In de opslagruimte net buiten Gaanderen worden bakjes met notenmixen, zuidvruchten, kokosrotsjes en vele andere lekkernijen afgewogen en gevuld. Klaar voor de verkoop. Ook de diverse muesli-mengsels worden hier wekelijks zelf gemaakt. Noten zijn een natuurproduct waardoor de kwaliteit per seizoen kan wisselen. Op mijn vraag of het niet heel erg moeilijk is om niet veel van al dit lekkers te snoepen bij het mengen en afwegen, komt een bekend antwoord: vooraf eten! Het assortiment wordt aangepast aan de vraag. Loopt iets niet dan wordt het niet meer ingekocht. De vruchtengriesmeel van vroeger is bijvoorbeeld vervangen door diverse zaden.
Elke standplaats is anders en publiek uit stad of dorp maakt een groot verschil. Mark heeft een extra frituurpan erbij aangeschaft en kan nu twee kilo pinda’s vers branden om aan de vraag te kunnen voldoen. Iedere notenbrander heeft zijn eigen manier van werken. Meer of minder donker bakken bepaalt de smaak. Mark gebruikt arachideolie van goede kwaliteit en bakt de pinda’s licht. Hier is in Zelhem veel vraag naar.
Toekomst van de markt
De huidige markten zijn overal een stuk kleiner geworden met vooral nog food-producten. Hier geldt ook dat de vraag het aanbod bepaalt. Als verkopers op de markt een boterham kunnen verdienen blijven ze komen. Veel mensen gaan voor de sfeer naar de markt. Het is een heel andere beleving dan boodschappen doen in een winkel. In de huidige coronatijd vinden mensen het ook prettig in de buitenlucht en op afstand van elkaar hun inkopen te kunnen doen. De kooplui nemen tijd voor een praatje, kennen hun klanten en zijn altijd goed gemutst. Kinderen mogen kiezen uit een klein zakje met toverrozijnen of magische steentjes. Zijn daarbij ook de terrasjes weer wat bezet dan is het gewoon erg gezellig.