Eind november 2023 werd het boekje met deze titel, geschreven door W. Ger Lieverdink en Theo J. Rougoor, feestelijk aangeboden aan Theo Hendricksen, eerste molenaar in de Benninkmolen.
Bij deze feestelijke aanbieding was ook Hennie Bennink aanwezig, haar vader Frits Bennink was hier vroeger molenaar op de Benninkmolen.
Het boekje gaat over de geschiedenis van de Benninkmolen en de directe omgeving. Er is veel onderzoek aan voorafgegaan en met hulp van o.a. de Historische Vereniging Deutekom en kadastrale gegevens tot stand gekomen. Dit mooi uitgevoerde boekje met veel foto’s en topografische kaarten, gaat over meer dan 150 jaar. Voor de liefhebber is het boekje te koop voor €10 bij de Benninkmolen, het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers aan de IJsselkade en het sigarenmagazijn Dimmedaal aan de Terborgseweg.
Deze winkel, gevestigd op een nieuwe locatie: in ‘de Steltenberg’, de hooiberg bij de speeltuin van Herberg het Onland, opende de deuren op 6 mei 2023. Hier is een keur aan producten van de leden van Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh te vinden en word je door vriendelijke vrijwilligers te woord gestaan.
De start van de winkel in 2003
In 2003 is de landgoedwinkel gestart in het koetshuis bij kasteel Slangenburg, als plaats om alle ambachtelijke producten van de leden van de Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh aan de man te brengen en daarnaast nog informatie over de streek te geven aan bezoekers van de winkel. De winkel werd gerund door de leden zelf en een grote groep vrijwilligers. Een diversiteit aan klanten bezocht de winkel. Soms werden nostalgische herinneringen opgehaald door klanten. “Mijn opa heeft hier nog gewoond en gewerkt op het kasteel”, wist een klant te vertellen. Ook in coronatijd is de winkel, met wat aanpassingen, open geweest. De omzetten waren toen zelfs hoger dan ooit. Mensen gaven hun geld niet meer of in ieder geval minder uit aan horeca, maar des te meer in de winkel. Ook de duurdere producten werden toen goed verkocht.
De verhuizing naar de hooiberg bij het Onland
Toen duidelijk werd dat de landgoedwinkel moest uitkijken naar een andere locatie is na enige tijd de locatie in de hooiberg bij het Onland voorbij gekomen. Met medewerking van het Onland en de vele vrijwilligers is de hooiberg omgetoverd tot een sfeervolle en uitnodigende winkel. Hier wordt een diversiteit aan streekproducten van de leden van de Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh aangeboden. Ook hier zijn de leden en de vele enthousiaste vrijwilligers weer druk in de weer om de producten aan de man te brengen en informatie over de streek aan bezoekers te verstrekken.
Diversiteit aan leveranciers met hun producten of diensten
Naast informatie over De Slangenburg en verdere omgeving, bieden de leden van de Heerlijckheid een scala aan (streek)producten aan. Denk hierbij aan fruitsappen en jam, honing, prachtige sieraden van de edelsmid, wijn, mooie gehaakte knuffels, vogelhuisjes en andere producten voor dieren, (kruiden)thee, mooie streekwijnen, prachtig gevormde kaarsen, een diversiteit aan meelproducten van de Benninkmolen. Zelfs geneeskrachtige zalfjes en oliën op basis van kruiden uit de omgeving en prachtige kunstzinnige beelden ontbreken niet in de winkel. Ook laat de prachtige Bed and Breakfast De Wandhorst zich uitnodigend zien.
Soms wijzigt het assortiment doordat leveranciers komen en gaan. Nieuw zijn de sambals van Anneke Kelderman, gemaakt van pepers die gekweekt worden bij Zorgboerderij Slangenburg. Hannie Navis levert sinds kort ook bijzondere jams in een aantrekkelijke verpakking.
In het begin werden er nog vers- en zuivelproducten verkocht. Dat is na een tijdje gestopt want daar bleken de winkelbezoekers niet de juiste kopers voor te zijn. Ze waren aan de wandel of logeerden in het kasteel of de buurt. Een vast gegeven in het assortiment zijn wel de producten van de Fruitschuur, Betula kruiden en de Benninkmolen.
Thea van Hoof, Hannie Navis en Ria Evers
De mensen achter de schermen
Zonder vrijwilligers draait een winkel als deze natuurlijk niet. Het zijn grotendeels de mensen die ‘het maken’. Een aantal hiervan is al sinds de start van de winkel actief.
Ria Evers, bestuurslid van de Heerlijckheid en tevens vrijwilliger in de winkel, vertelt enthousiast over alles wat zich afspeelt in de winkel en over de producten.
Jaren geleden is Hannie Navis bij de groep vrijwilligers gekomen. Zij houdt zich bezig met de planning van de bezetting van de winkel. “Je moet er echt even voor gaan zitten, de mensen goed uitvragen op wat ze willen en kunnen en dan gaan puzzelen. Vervanging bij verhindering moet iedereen zelf regelen, dat scheelt een hoop gedoe en stress,” geeft ze aan. Ook Thea van Hoof, zelf lid en leverancier van de Betula geneeskrachtige kruidenproducten en bestuurslid bij de Heerlijckheid, reageert met hetzelfde enthousiasme en is al jarenlang betrokken bij de landgoedwinkel. Iedereen is behulpzaam richting klanten en werkt er met veel enthousiasme en nooit met tegenzin.
Hannie bij de jamhalte
Techniek speelt ook een rol in de winkel
Voor de ICT, de kassa en voorraadadministratie is er achter de schermen een vrijwilliger die speciaal daar op gericht is. Waar vroeger nog de verkoop van de producten geturfd moest worden om de voorraad en verkopen bij te houden, gebeurt dit nu automatisch via gescande streepjescodes. Een hele vooruitgang qua nauwkeurigheid en tijdsbeslag.
Diversiteit aan klanten
Mooie verhalen over bijzondere klanten zijn er ook. Volgens Thea en Ria kun je aan de klanten zien of je wat verkopen kan, ook de wat duurdere kunstbeelden van Jopie Kip. Eén keer kwam een gast van het kasteel drie keer terug om naar een struisvogelbeeld te kijken. Uiteindelijk heeft hij het beeld gekocht. Ook een klant die gaste was van het kasteel om met de geestelijke daar over haar verdriet te praten. Maar een geestelijke daarvoor was niet meer aanwezig. Toen heeft de vrijwilliger van dienst iemand anders geregeld om mee te praten en is urenlang hiermee bezig geweest. De bijzondere gesprekken met Pieterpadwandelaars kan iedereen zich goed herinneren. Het leuke is ook dat er eigenlijk nooit chagrijnige of gehaaste mensen in de winkel komen. Dit maakt het werken er extra plezierig. In het verleden deed pater Ko vanuit de abdij ook mee als vrijwilliger in de winkel.
Wensen voor de toekomst
In de ruime hooischuur waar de landgoedwinkel nu is gevestigd, is zeker nog plaats voor nieuwe producten. Uiteraard zelfgemaakt, van het platteland uit de regio rondom kasteel Slangenburg en nog niet aanwezig in de winkel. Bijvoorbeeld houten speelgoed of andere houtproducten zouden een mooie aanvulling zijn.
Nieuwe vrijwilligers die af en toe een middag in de winkel willen staan, zijn van harte welkom.
Nieuwsgierig geworden naar de landgoedwinkel?
Kijk eens op de website van de Heerlijckheid Slangenburgh of kom kijken in de hooiberg bij de speeltuin van Herberg het Onland, Rekhemseweg 175, Doetinchem.
In kader 1:
Openingstijden:
donderdag 12.00 tot 17.00 uur vrijdag 12.00 tot 17.00 uur zaterdag 12.00 tot 17.00 uur zondag 10.00 tot 17.00 uur
Het Boelekeerlspad is een prachtige wandelroute rondom de Boldijk in het buitengebied van Zelhem. De route is in 2002 ontstaan op initiatief van buurtbewoners en met medewerking van aanwonenden en grondeigenaren. Het bevat oude en door ruilverkaveling ontstane nieuwe natuur. Al jarenlang een veel belopen route waar wandelaars uit alle windstreken worden verwelkomd en genieten van prachtige natuur. Ook zijn hier zeldzame dieren en planten te vinden.
Het verhaal van de boelekeerl
“De boelekeerl zit onder ’t vlonder, doarumme meug i-j nooit dichte bi-j ’t water of bi-j de kolk kommen.” Met deze waarschuwing voor de ‘boelekeerl’, een boeman, werden in vroegere tijden kinderen bij sloten, rivieren of meertjes vandaan gehouden. Daarmee begint het wat spannende verhaal rondom deze prachtige wandelroute. Een mythe waarvan sommige schoolkinderen wel eens wakker liggen na bezoek aan het water met de arm van de boeman er midden in. Met de QR-code hiernaast, kun je het hele verhaal van de boelekeerl horen.
De eerste stap: ontwikkeling van een nieuw natuurgebied
Het natuurontwikkelingsgebied Heidenhoekse Vloed is in 1997 aangelegd door de ruilverkaveling Hengelo-Zelhem. Van de landbouwgrond werd de bemeste toplaag afgegraven. Hierdoor kwam het oorspronkelijke leemhoudende zand weer tevoorschijn.
Na korte tijd kwamen de ‘vroegere’ bewoners, zoals het pioniersplantje teer guichelheil, weer terug. Dit plantje was rond 1850 voor het laatst gezien in de Achterhoek. Parnassia, het gevlekt zonneroosje en zonnedauw komen hier nu ook weer voor. De boomkikker, een gifgroen kikkertje, is weer te zien en zeker ook te horen. Op een mooie voorzomeravond geeft dit beestje prachtige concerten. Niet voor niets wordt het hierdoor ook wel boerenleeuwerik genoemd. Ook vleermuizen hebben hier een onderkomen. De vleermuizenkelder in het gebied is de plaats waar ze overwinteren.
De wandelroute door het stroomgebied van de Halsche Vloed
Vol enthousiasme vertellen Tonnie Klein Lebbink en Gerrie Til over het ontstaan en de ontwikkelingen van de wandelroute. Beide zijn al vanaf het begin betrokken bij het Boelekeerlspad en zijn er nog steeds intensief mee bezig.
Het begon allemaal met een aantal buurtgenoten die graag door de nieuwe natuur wandelden. Een logische volgende stap was om daar een ‘echt’ wandelpad doorheen te maken. Zo was het makkelijker om van het natuurschoon te genieten. Er werd samenwerking gezocht met onder andere Staatsbosbeheer en het Waterschap en particulieren uit de buurt. Ook werden diverse sponsoren aangetrokken om de wandelroute een professioneel uiterlijk te geven met informatiepanelen, brochures en een website. Uit diverse potjes werd subsidie toegekend.
De nieuwe informatiehut
Dit heeft ertoe geleid dat het Boelekeerlspad op 1 april 2002 feestelijk kon worden geopend. De route kent drie startplekken: bij de Boldiek, op de Nijmansedijk en op de Stadsedijk. Een speciaal kenmerk van de route is dat deze één kant op loopt. Hierdoor is het minder druk op het pad en genieten wandelaars nog meer van de mooie omgeving.
Maar daar is het niet bij gebleven. Dankzij de deelname aan het TRAP routeproject is in 2006 een semiverhard fietspad, het zogenaamde Schoolpad, gerealiseerd en ook een observatiehut met picknickplaats en de boelekeerlshand (zie foto). In 2010 volgde de grondwatermeter (zie foto) en in 2015 werd het Schoolpad verlengd en een tweede fietspad, het Lettinkpad, aangelegd.
Vanaf kasteel Slangenburg, vanaf de TOP in Zelhem en vanaf de kerk in Halle zijn aanlooproutes naar het Boelekeerlspad uitgezet. Deze routes hebben een lengte van ongeveer negen kilometer. Samen met de zes kilometer van het Boelekeerlspad is het een mooie wandeling voor de lange afstandswandelaar.
Nieuwste aanwinst op de route
Na twintig jaar was de infohut bij de Boldiek aan vervanging toe. In 2023 is hier een nieuw informatiepunt onthuld. Een nieuw onderkomen met de luxe van een eigen toilet.
Op het landgoed van boerderij Het Maatje aan de Vreeltstraat is een heel bijzonder, nieuw natuurgebied ontstaan. Wie had dit twintig jaar geleden kunnen denken? Op initiatief van Jan Hammink werd het verdienmodel van het boerenbedrijf dat hij voerde, veranderd in een grootschalig natuurproject, zonder daarbij de zekerheid dat hij er de kost mee kon verdienen. Heden ten dage is Het Maatje een landelijk voorbeeld hoe landbouwgrond teruggegeven kan worden aan de natuur.
Nieuwe natuur
Nieuwe natuur is zeker ontstaan, daar raken Jan en zijn steun en toeverlaat Jop Bakker niet over uitgepraat. Toen de shovels over het land trokken om de akker- en weidegronden om te bouwen tot het bosgebied dat we nu kennen, kwam Jop Bakker in beeld. Jop is bosbouwkundige met jarenlange ervaring in het beheren en onderhouden van eeuwenoude bossen en landerijen in binnen- en buitenland. Hij kan daardoor van alles vertellen over flora en fauna. Jop werd bij het project betrokken als vrijwilliger en hij kan Jan bijstaan bij beslissingen die genomen moeten worden over beheer en behoud.
Landgoed
Het veertig hectare groot landgoed is verdeeld zoals het oude Achterhoekse landschap grootschalig aanwezig was in vroegere tijden. Dertig hectare bosgebied, afgewisseld met weide, landbouwgrond en woeste, onbeplante gronden waar de natuur helemaal zijn eigen gang kan gaan. Om het project financieel haalbaar te maken kwam een gedeelte van het landgoed beschikbaar voor woningbouw. Jan heeft het beheer van het landgoed en is primair verantwoordelijk voor de toegang en het onderhoud van de paden. De natuur gaat uiteindelijk zijn eigen gang en zal zich ontwikkelen als de omstandigheden het toelaten. Toch is een zekere mate van onderhoud en dunning van het bosgebied wenselijk omdat dat ruimte geeft aan flora en fauna. Dunning vindt alleen plaats in het aangeplante deel, in de natuurlijke ontwikkeling wordt niet ingegrepen. De natuur op het landgoed ontstaat vooral spontaan en zal zich blijven ontwikkelen. De ontwikkeling, opzet en het beheer van het gebied dient als voorbeeld..
Voorbeeld voor natuurontwikkelaars
Deskundigen, nationaal en internationaal melden zich bij Jan en Jop om te vragen naar hun ervaring in dit gebied. De ontwikkeling, opzet en het beheer van het gebied dienen als voorbeeld voor nieuwe plannen die in Nederland moeten worden gerealiseerd. Jan Hammink is daar blij om en ook een beetje trots, omdat hij in het begin, toen hij met de plannen naar buiten kwam, vooral scepsis en tegenstand ontmoette.
Onderhoud en beheer
Het onderhoud van het gebied vergt toch wel enig beleid. Hiervoor wordt hulp aangeboden door studenten van de middelbare bosbouwschool Yuverta te Velp. Die kunnen hier een schat aan ervaring op allerlei gebied opdoen. Zelfs de vrijwillige brandweer biedt training aan in dit gebied voor hun corpsleden om ervaring op te doen, o.a. om te werken met een kettingzaag. Jop vertelt dat die ingrepen minimaal hoeven te zijn om een bepaalde diersoorten een leefgebied te geven waardoor ze beter gedijen. Diverse soorten vlinders zijn al gespot op een stuk land dat overgelaten is aan de natuur waardoor planten en bloemen vrijuit kunnen groeien. De ontwikkeling van struiken en bomen kan door grazers beperkt blijven.
Bielheimerbeek
Het heeft enorme voordelen opgeleverd dat de Bielheimerbeek meanderend door het landgoed is aangelegd. Niet alleen voor het landgoed, de hele Slangenburg en omgeving profiteert van deze ingreep. De beek is in de jaren zestig van de vorige eeuw gekanaliseerd omdat destijds het beleid was om het water zo snel mogelijk af te voeren naar de Oude IJssel. Nu is dat juist omgekeerd: hoe houden we water vast als het nodig is en wanneer moet het sneller weg. Het Maatje leert oplossingen voor het gebied omdat wateropvang en buffering prachtig kan worden gerealiseerd. De visstand in de beek was slecht omdat de vissen niet stroomopwaarts konden komen door de stuwen in het water. Door op verschillende plaatsen zogenaamde vistrappen aan te leggen zijn de karper, winde, snoek en veel andere soorten weer grootschalig aanwezig in het stroomgebied.
Flora en fauna
Jan en Jop worden helemaal enthousiast als de ontwikkeling en de toename van het het wildbestand ter sprake komen. Reeën, vossen, das, steenmarters, boommarters, otter, zelfs de vraatsporen van de bever zijn al gespot. Dat de wolf zich zal laten zien is een zekerheid volgens Jop Bakker. Hoe deze zich zal kunnen handhaven vergt een grote aanpassing van ons mensen en professionele wild beheerders in de omgang met zo’n dier en of dat lukt is nog lang geen zekerheid. Vogels zoals steltloper soorten zijn gezien. Voor vleermuizen is een vleermuiskelder gebouwd van 14 x 2,5 x 2,5 meter. Diverse soorten zijn al gespot zoals de franjestaart-vleermuis, de grootoor-vleermuis en de dwergvleermuis. Voor de kerkuil, torenvalk en andere vogelsoorten zijn diverse nestkasten geplaatst, waar al ruim gebruik van wordt gemaakt. Planten zoals zeldzame varens worden waargenomen, die alleen op kalkrijke kwel groeien. Diverse bloeiende soorten zoals orchideeën en hyacinten worden gezien, evenals veel grassoorten en andere soorten planten die in onze streek normaal niet voorkomen.
Wandelaars
Het gebied biedt veel voor natuurliefhebbers. Er is een prachtig lanenstelsel met diverse routes gecreëerd op het landgoed. Men kan er volop genieten van al het moois. Opvallend is dat de aanwezigheid van de snelweg A18 die honderden meters langs het gebied gaat, nauwelijks waarneembaar is. Een prachtig begroeide aarden wal van acht meter hoog houdt bijna alle geluid van de weg tegen.
Nieuwbouw
Het oorspronkelijke plan voor nieuwbouw was een kasteelachtige woning met zes gelijksoortige woningen naast het hoofdgebouw in een halve cirkel. Daar bleek geen belangstelling voor te zijn. Later heeft een projectontwikkelaar een plan geopperd van twintig kleinschalige woningen. Daar kwam teveel protest tegen op gang. Een zorginstelling, met een plan om veertig zorgappartementen te bouwen kreeg de financiering niet voor elkaar. De gouden tijden met lage hypotheekrentes vanaf 2015, waardoor een gebrek aan woningen en kavels voor nieuwbouw ontstond, blies nieuw leven in het prachtige woonplan midden in de natuur van Het Maatje. Inmiddels zijn zeven kavels verkocht en is de bouw van drie woningen gestart.
De eerste drie woningen in aanbouw
Wandel rumoer
Er ontstond wat wandel rumoer tussen de verstokte wandelaars in het gebied en de nieuwe eigenaren van de kavels. Het plan voorziet erin dat de kavels aan de waterkant tot aan het water doorlopen, waardoor er geen pad meer rest voor wandelaars. Onbegrip ontstond. Uiteindelijk blijkt dat er in het plan wel degelijk voor gezorgd is da wandelaars kunnen blijven genieten van hun dagelijkse wandeling door Het Maatje. Weliswaar met een verlegde route achter de percelen van de woningen. Jan Hammink geeft aan dat deze oplossing altijd de bedoeling was, maar door onverwachte kavelindeling kwam dit niet goed uit de verf. Jan geeft aan dat hij hiervoor geen enkele verantwoording voor of bemoeienis mee heeft en vindt het jammer dat deze misverstanden zijn ontstaan. Hij hoopt en verwacht dat deze nu uit de weg zijn, zodat nieuwe bewoners en wandelaars ieder op zijn eigen manier van de prachtige omgeving kunnen genieten.
Naar de kerk gaan was in mijn beleving een lange zit en een preek op zondag en af en toe een rouw- of trouwdienst. Maar dit beeld blijkt allang niet meer te kloppen. De Slangenburgse kerk is vooral een pleisterplaats waar veel mensen zich thuis voelen. Helma van Loon, predikant, vertelt over de vele vernieuwingen.
Al sinds haar komst, mei 2016, naar Slangenburg wilde ze veranderingen in gang zetten en vooral de kerk laagdrempelig en open maken. Sommige dingen duren lang, maar heel veel is er al wel gelukt.
Naast de kerk wordt een natuurlijke buitenzitplaats aangelegd. Bij mooi weer een uitgelezen plekje. Het rood-witte lint geeft al aan waar het komt (zie grote foto). Houten banken, een schaduwdoek en een omheining van houten paaltjes maken er een intiem plekje van. Op deze pleisterplaats kunnen ook buitenvieringen gehouden worden.
Nieuw wordt het stiltecentrum in de kerk. Het blijkt dat mensen daar behoefte aan hebben. Hoe vaak is er niet aan Helma gevraagd als ze er op een doordeweekse dag was “Mogen wij even in de kerk?” Dat wordt straks mogelijk met een open voordeur en glazen wandafscheiding waardoor je de kerk in kunt kijken. Hier kunnen mensen een kaarsje aansteken en even tot zichzelf komen. Ook het labyrint, dat er sinds 2016 ligt, trekt veel mensen.
Janny Jansons vervult als voortrekker van de pioniersgroep een belangrijke rol. Dit team organiseert veel activiteiten om mensen te begeleiden in een persoonlijke zoektocht. Zoeken naar een spoor om te gaan via natuurwandelingen, kloosterwandelingen, mediteren met de bijbel, Taizévieringen of schilderen. Een grote groep mensen uit Slangenburg en wijde omgeving doet hier met veel plezier aan mee. Ook niet-kerkelijken zijn hierbij van harte welkom en voelen zich er thuis. Ik was bij de groep “tekst en gesprek”. Het was mooi om hieraan mee te doen. Je voelt je welkom en de gesprekken gaan de diepte in, waarbij iedereen zichzelf mag zijn.
Voor de verschillende activiteiten, georganiseerd door de pioniersgroep, wordt per keer een kleine bijdrage betaald en je hoeft hiervoor echt geen lid van de kerk te zijn.
Het pioniersteam
Maar ook binnen de gewone kerkelijke gemeente is niet meer alles zoals vroeger. Sinds kort is er een creatieve middag op woensdag waarbij gehandwerkt wordt aan een gezamenlijk project. Nieuw is ook de muziek- commissie die meer concerten binnen of buiten gaat organiseren.
Slangenburg is samen met drie andere kerken onderdeel van de Protestantse Gemeente Doetinchem. Door de coronaperiode is het opnemen van vieringen en digitaal uitzenden hiervan in een stroomversnelling gekomen. Meerdere mensen volgen ook nu vieringen online via kerkdienstgemist.nl
Zijn er nog meer plannen voor de toekomst?
“Meer naar buiten gericht zijn, dat iedereen zich vrij voelt om te komen op deze onnavolgbare plek. Er wordt de mensen niets opgelegd.
Het doel is alleen dat mensen die het fijn vinden om hier te zijn, zich van harte welkom voelen”.
In de ochtend van vrijdag 10 juni kwamen we met een groepje amateurfotografen uit de nabije omgeving van Slangenburg op de parkeerplaats van het kasteel bij elkaar om samen bomen te gaon kiek’n. Er waren bekenden en onbekenden en er was koffie en thee met wat lekkers. Na een korte uitleg van fotograaf/kunstenaar Rob Chevallier gingen we op pad. “Hoe kijk jij naar een boom? Als solitair, in zijn samenhang, in de reflectie van het water, naar de robuuste details van de bast, de vreemd gevormde takken of een zonnestraal door het bladerdek?” Terwijl sommigen vlot doorliepen om het allermooiste als eerste te zien en te fotograferen, stonden anderen stil bij de eerste de beste boom om daar al iets van waarde vast te leggen. Na een rondje van ongeveer anderhalf uur stonden onze camera’s vol met foto’s.
Van kieken naar kiezen
Je twee beste foto’s uitkiezen valt nog niet mee. Toch was dat onze opdracht. Rob verzamelde alle uitverkoren foto’s en maakte er een presentatie van. Op vrijdag 17 juni kwamen we weer bij elkaar, dit keer bij de familie Vreman aan de Nijmansweg, vlakbij Halle. Per fotograaf bespraken we onze keuzes en kozen welke foto door mocht naar de volgende ronde, die van het exposeren.
Expositie, i’j kiekt ow ogen uut
Op 30 juni werd er door een aantal mensen van de groep en onder begeleiding van Rob Chevallier een expositie ingericht in het zondagsschoolgebouwtje aan de Goorstraat 8 te Doetinchem. Geheel in lijn met het thema is gekozen om de foto’s op hout te bevestigen. Met een beetje fantasie loop je de foto’s langs als door een bos. De expositie was te bekijken van 1 tot en met 29 juli.
Dit mooie en leerzame project kwam tot stand na initiatief van onze vaste Boode-fotograaf Annie Overveld. De organisatie lag in handen van Anita Erkelens, projectleider Lang Leve Kunst en Naoberschap bij Amphion Cultuurbedrijf.
In onze winter-Boode van 2021 berichtten wij u over de verbouwplannen van het koetshuis en de landgoedwinkel bij het kasteel. Inmiddels is de verbouwing klaar. Wij hebben veel vragen en Nol Verhoeven, voorzitter van de Vereniging Heerlijckheid Slangenburg (VHS), doet uitleg.
De verbouwing was toch bedoeld voor een multifunctionele toepassing van de ruimte met gebruik van Leader subsidie?
“Ja, de LEADER subsidie à € 120.000,- is toegekend omdat de lokale economie, recreatie en toerisme worden versterkt. Met de verbouwing van het koetshuis is een bezoekerscentrum Kasteel Slangenburg gecreëerd, dat toegankelijk is voor iedereen en over een goed toegeruste keuken beschikt, wat gunstig is voor de horeca in het koetshuis. Door het nieuwe plafond kan ook de landgoedwinkel het gehele jaar open blijven. Voor het plafond in de landgoedwinkel heeft Vereniging Heerlijckheid Slangenburg (VHS) een bijdrage van € 15.000,00 ontvangen van de Rabobank.”
Waarom is de landgoedwinkel (LGW) dan niet in het nieuwe bezoekerscentrum gekomen?
“Medio 2021 diende de Stichting Gasthuis Koetshuis Slangenburg (SGKS), in samenspraak met de eigenaar, Stichting Monumenten Bezit (SMB), en VHS, de formele aanvraag voor de LEADER Subsidie bij de Provincie Gelderland in. Ook verkreeg Kasteel Slangenburg, mede dankzij de VHS, een prominente plek in de Koersnotitie vrijetijdseconomie 2020-2030.
Hierna verliep de communicatie tussen SGKS en VHS minder goed. Ook zorgde Covid19 voor meer afstand. Ondanks een goed gesprek tussen het bestuur van SGKS en VHS in januari 2022 over de nieuwe huurovereenkomst, volgde een lange periode met moeizaam overleg. De verbouwing van het bezoekerscentrum was intussen al gestart.
Op 14 april ontving VHS een vijf A4tjes tellende huurovereenkomst, met zeventien bladzijden algemene bepalingen. Deze algemene bepalingen bevatten onderdelen die niet zijn besproken. Zo werden de risico’s voor de verhuurder (SGKS) afgedekt, maar die voor de huurder (VHS) werden niet meegenomen. Ook gaf de huurovereenkomst de verhuurder (SGKS) de mogelijkheid om de huurovereenkomst per maand op te zeggen, terwijl VHS zou moeten investeren in de winkelinrichting, verlichting, etc.. In de huurovereenkomst en de algemene bepalingen stonden meerdere punten die aanpassingen, aanscherpingen of verduidelijking behoefden, of die met elkaar in tegenspraak waren. En de verhuurder wil haar mening (als één van de 38 leden van de VHS) afdwingen, door deze in de huurovereenkomst op te nemen.
Op de ledenvergadering van 19 april jongstleden werd daarom door de leden uitgesproken dat het vertrouwen verdwenen was. Daarop beëindigde de VHS de huurovereenkomst, waarmee we ons ook terugtrokken uit het Bezoekerscentrum Kasteel Slangenburg. Momenteel is de landgoedwinkel dus dakloos.”
Is die Leader subsidie dan nog wel uitgekeerd?
“De LEADER-subsidie wordt alsnog toegekend en uitgekeerd, aangezien de SGKS de aanvraag heeft aangepast en de adviesgroep van LEADER deze aanpassing van de aanvraag heeft goedgekeurd.
De toegezegde €15.000 door het Coöperatiefonds Rabobank Graafschap is niet uitbetaald, aangezien deze bestemd was voor de vestiging van VHS in het bezoekerscentrum. Door het terugtrekken van VHS is deze vervallen.”
Hoe gaat het nu verder met de Slangenburgse Nazomerdagen?
“De Slangenburgse Nazomerdagen gaan in 2022 niet door, mede doordat een deel van de werkgroep stopt.”
Hoe zie jij de toekomst van de Heerlijckheid Slangenburgh?
“De leden en vrijwilligers willen absoluut doorgaan. Ze streven naar een permanente plek voor de landgoedwinkel, om opnieuw in te investeren.”
Wat heeft dit allemaal na zoveel jaar inzet persoonlijk voor jou betekend?
“Met de bouw van het bezoekerscentrum Kasteel Slangenburg wordt Slangenburg nog meer van de inwoners van Doetinchem en van de Achterhoek. Dat is een goede zaak. Als inwoner en ambassadeur van Slangenburg en voorzitter van de VHS vind ik het echter bijzonder spijtig dat het niet gelukt is om een plek te krijgen in het bezoekerscentrum.
Als VHS gaan we nu op zoek naar een nieuwe plek voor de landgoedwinkel en de Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh. De leden en vrijwilligers, die daar positief in staan, denken daar in mee. Ik ben vol vertrouwen dat daar weer iets heel moois uit gaat komen!”
Op 11 juni 2022 stond er een mooie excursie op het programma. We startten bij het station Gaanderen, waar we onder de vertrouwde en bezielende leiding van Toon Maas op pad gingen. De spoorlijn aan onze rechterkant houdend kwamen we al spoedig aan bij het huis van Will Dorrestein en Emiel Derksen. Een woning uit 1896 van Smits Holterman. Een mooie stek hoor, je kunt er voortreffelijke paling kopen. Er staat een boekenkastje van waaruit je een boekje kunt halen en brengen.
En dan verder, langs de plek waar Gaanderen in het verleden afval stortte, nog steeds te herkennen aan een ‘bult’ in het landschap. Dan, aan de rechterkant het fraaie landhuis Rabelink, waar vroeger boerderij Heisterkamp gestaan had. Uiteindelijk gingen we het Mullepad op, richting spoor. Bij het spoor moesten we naar links, de spoorbaan aanhouden. De spoorwegovergang is verdwenen. In het verleden kon je via die overgang naar de windkorenmolen gaan.
We liepen een stukje door met het spoor aan onze rechterhand. Uiteindelijk bereikte we een volgend punt waar Toon aan de hand van zijn befaamde ‘posters’ vol knipsels en bijzonder fotomateriaal allerhande wetenswaardigheden aan ons presenteerde. We stonden in een nieuw stukje natuur, een kleurrijk ‘tapijt’ van grassen en wilde planten met veel reliëf en schitterend aangelegde plassen. Een en ander tot stand gekomen door de vruchtbare samenwerking van enerzijds de gemeente en anderzijds Buur Natuur. Je kunt er uitkijken op de weide waar de boerderij van Huitink van ter Gun heeft gestaan, met een schuilkerk van 1720. De plek is nog herkenbaar door de aanwezigheid van een enorme beuk. Het landschap ‘ademt’ verleden!
We liepen weer verder. Wat mij opvalt zijn de prachtige wilde planten, zoveel soorten in allerhande kleuren. Met enige voorzichtigheid moest het gezelschap, dat toch wat ‘op leeftijd’ was, de tunnel door onder het spoor, richting de plek waar de boerderij ‘de watertap’ eens heeft gestaan. Wat fraai, die gekronkelde loop van de Bielheimerbeek! Links het gebied het Halmus, waar in de 15 eeuw al melding van werd gemaakt. Hier staan nog drie oude woningen van diverse families.
Uiteindelijk kwamen we uit bij de plek die van 1851 t/m 1855 diende als begraafplaats. Deze begraafplaats is afgelopen jaar blootgelegd door Marian Muller en haar dochter. Ook historicus Hans de Beukelaar heeft hieraan zijn bijdrage geleverd.. Ze hebben ontdekt dat hier 66 mensen zijn begraven, waaronder pasgeboren kinderen. Als we verder waren doorgelopen dan zouden we op de plek gekomen zijn waar de halte Gaanderen Oosselt tot 1927 in bedrijf is geweest.
Hierna gingen we richting boerderij ‘de watertap’. Hier weer een uitleg van Toon. Deze boerderij is plaats waar Frans Roes gewoond heeft. Hij is hier in 1902 geboren. Hij is overleden in 1974 te Hengelo Gelderland. Frans Roes, bekend onder de pseudonaam Herman van Velzen, schreef voor ‘de Gelderlander’ boeiende verhalen in dialect. Frans Roes was ook zeer vaardig in het schrijven van romans in streektaal.
We zetten onze tocht voort via een mooi stukje rivierduinengebied om uiteindelijk uit te komen bij een informatiebord ter herinnering aan de windkorenmolen die eens het landschap gesierd heeft. In 1875 is de molen naar Gaanderen verplaatst vanuit Arnhem naar de locatie Hogeweg, Watertapweg en Binnenweg. De molen deed dienst als de waterstand bij Veldink laag was. De windkorenmolen werd dan in werking gesteld. O.K.V. Gander en de gemeente Doetinchem plaatsten dit informatiebord. Helaas werd de molen in 1920 door storm en brand verwoest.
Hieronder een plaatje van ons gezelschap bij het informatiebord.
Goed, we waren onderhand toch wel een beetje ‘uitgedroogd’. Gelukkig kwamen we uit bij B&B de Wandhorst van de familie Veldkamp Geurtsen aan Binnenweg 18, waar we zeer hartelijk werden onthaald met een heerlijke kop koffie en lekkere cake! Even bijpraten, we waren er aan toe!
We zetten ontspannen onze tocht voort naar de vispassage in de Bielheimerbeek. Sinds 2014 zorgt deze ervoor dat er ruimbaan is voor de vissen. Het water stond hoog, zo wordt het vast gehouden om ervoor te zorgen dat de snoek, brasem, baars en voorn goed kunnen gedijen. En dan verder, langs de boerderij Delsink (1844). Nu bewoond door de familie Berkelder Vriezen. Het viel mij op dat er een veld was van bijzondere bloemen. Na enig speurwerk kwam ik er achter dat er sprake was van een bloem die veel nectar oplevert voor de bijen. Vandaar deze plant! We hebben hier te maken met een echte biologische tuin.
Uiteindelijk kwamen we uit bij het monument van Frans Roes, natuurlijk hier een fotomoment. Wat deed die René zijn best om er een mooi plaatje van te maken! Een waardige manier om een bijzondere schrijver te eren. Niet voor niets hebben de gemeente Doetinchem en Gander zich ingespannen om dit monument te realiseren (2002).
Toen de ‘kers op de taart’! Een bezoek aan het huis van de familie van Hal Hendriksen. Een woonboerderij uit 1870, voorheen van de familie Schamp. We werden gastvrij ontvangen. Een bijzondere woning met allerhande rustieke elementen, zoals het antieke vloertje met potscheuren (van gebakken steentjes) en die kamer met op bepaalde hoogtes een overloop waar spullen opgeslagen kunnen worden. Vanuit de woning ‘sloop’ ik nog even de omliggende tuin in. Wat een mooie stek om volledig tot rust te komen!
De zoon van de familie beheert ook een tuin met bijzondere planten voor de verkoop. Daar is het ook goed toeven. Bijzondere planten, ik trof een prachtige plant aan met enorme bladeren en een bijzondere vrucht. En dan die kas waar wij ons konden laven aan een heerlijk stukje fruit. Mooi om te ervaren hoe onze gastheer vol trots de bijzondere tuin aan ons wilde presenteren. Hij kan er met recht trots op zijn.
Kortom, het bezoek aan deze bijzondere woning en tuinen was inderdaad de ‘kers op te taart’ van een heel leerzaam en inspirerend uitje, enthousiast en vakkundig gepresenteerd door Toon Maas. We kijken uit naar een volgend gebeuren!
In het laatste weekend van de bouwvakvakantie is het buurtfeest voor de Slangenburgers. Op het veld achter ‘De Wiemelink’ zijn vrijdags het vogelschieten en vogel knuppelen de spannendste activiteiten. De kinderspelen zijn ook een belangrijk onderdeel en verder kan men mee doen aan de Sterkste man of vrouw van de Slangenburg.
Bennie Arendsen schoot de vogel eraf en werd schutterskoning 2022 en Anja Hebben werd knuppelkoningin dit jaar.
Bij Anja thuis is het mooi versierd voor de ‘Knuppelkoningin’Koning Bennie bij de boog die door de buurt werd gemaakt. De buurt maakt de boog voor Bennie
Eind dit jaar is het dan zo ver: na drie jaren aan voorbereiding worden het koetshuis en de landgoedwinkel bij kasteel Slangenburg verbouwd. Nol Verhoeven vertelt enthousiast over wat er allemaal staat te gebeuren in het koetshuis en de naastgelegen winkelruimte. Ook het grotere plan waar dit onderdeel van is, komt aan de orde.
Voorgeschiedenis
Sinds 2016 is Rijksmonument kasteel Slangenburg in eigendom van de Stichting Monumenten Bezit. Voor die tijd was het kasteel verbonden aan de Sint Willibrordsabdij. Dit heeft met name in de Achterhoek voor een wat gesloten imago gezorgd en een beperkte bekendheid van het kasteel. De koppeling met de abdij is er sinds 2010 niet meer. In dit jaar zijn werkgroepen (inclusief omwonenden van het kasteel en Staatsbosbeheer) geformeerd, die in 2017 hun plannen in de vorm van een gebiedsvisie hebben gepresenteerd. Het project van de komende verbouwing is een direct gevolg van die gebiedsvisie.
Drie jaar geleden is ook subsidie aangevraagd bij LEADER voor de kosten van het verbouwingsproject en deze is inmiddels toegekend.
Toekomstplan van het kasteelterrein
De komende verbouwing van het koetshuis en de landgoedwinkel wordt nu eindelijk een feit. Eind van dit jaar starten de eerste werkzaamheden voor deze twee locaties. Deze verbouwing is onderdeel van een groter plan rondom kasteel Slangenburg. Dit heeft als doel een bezoekerscentrum te realiseren waarin kasteel, koetshuis en winkel een rol spelen. Door het koetshuis te verbouwen tot één bezoekerscentrum verbetert de toegankelijkheid voor het publiek, kan het gebouw het hele jaar door wél open en vormt het voorplein van het kasteel één geheel. Hierdoor komen er meer gasten en dagjesmensen in en om het kasteel, ook het hele jaar door. Duidelijk thema hier omheen is dat de rust en kleinschaligheid bewaard blijven. Na de verbouwing van koetshuis en winkel is er nog een aantal zaken dat te zijner tijd aan de orde kan komen. In de toekomst zal ook worden gezocht naar mogelijkheden om de kasteeltuin in haar oude luister te herstellen. De woningen nummers 5 en 7 aan de overkant van het koetshuis hebben sinds januari 2021 al een nieuwe bestemming als vakantiewoning.
De verbouwing van koetshuis en landgoedwinkel
De opzet van de bezoekersruimte van het koetshuis blijft grotendeels hetzelfde. Er komt aan de tuinkant een deur naar de boomgaard. Deze is dan beter bereikbaar en ook te gebruiken voor een bruiloft of klein evenement. De keuken krijgt een complete metamorfose en wordt vernieuwd en voldoet daarmee meteen aan de eisen van deze tijd. Er komen een aparte spoelkeuken en een apart bereidingsgedeelte. Hierdoor vindt er een betere doorstroming plaats in de keuken.
De toiletten worden helemaal vervangen; er komt een moderne toiletgroep met vijf genderneutrale toiletten en een mindervalidentoilet. Hiermee gaat ook deze locatie helemaal mee met haar tijd. Deze toiletten zijn zowel vanuit het koetshuis als de landgoedwinkel makkelijk te bereiken via centrale ruimtes. Op de indicatieve tekening bij dit artikel is te zien hoe het er waarschijnlijk uit komt te zien (LET OP: wijzigingen nog voorbehouden).
Indicatieve plattegrond nieuwe situatie (wijzigingen nog voorbehouden)
De landgoedwinkel krijgt een plafond van planken op de grote balken. De dakconstructie is toch wel één van de aandachttrekkers van het gebouw en daarom blijven de prachtige spanten en gebinten gedeeltelijk nog te zien. Daarvoor wordt er aan de tuinkant boven de hilde een grote glasplaat geplaatst. Op termijn, in een volgende fase, wordt er nog gedacht om de ruimte die boven de winkel ontstaat, te gebruiken als vergaderlocatie. Hiervoor kan er dan een soort box op de zolder worden geplaatst die te gebruiken is als vergaderruimte.
De brandveiligheid van het pand wordt ook meteen op orde gebracht. De wand tussen de winkel en de naastgelegen woning wordt tot het plafond toe dichtgemaakt. Dit was nog een punt van aandacht dat nu meteen ingevuld kan worden.
De werkgroep landgoedwinkel van de Heerlijckheid Slangenburgh buigt zich de komende tijd over hoe de winkel zo efficiënt en klantvriendelijk mogelijk vorm te geven. Het is nu een mooi moment om daar weer eens opnieuw aandacht aan te geven. Doel van de herinrichting is te kijken hoe meer gebruik te maken van de zijkanten in de winkel, zowel in de breedte als de hoogte. Uiteraard zonder het specifieke karakter van de landgoedwinkel aan te tasten. Het is zeker niet de bedoeling dat de winkel een strakgetrokken HEMA-achtige invulling krijgt.
Met deze opzet ontstaat er een mooi voorplein bij het kasteel waar recreanten zeven dagen in de week terechtkunnen. Onverwachte sluiting van het koetshuis door een besloten feest komt dan ook niet meer voor. Er is in de nieuwe situatie namelijk dan wel de mogelijkheid tot het nuttigen van een hapje en een drankje.
Wanneer speelt dit alles?
De planning is dat er eind 2021 wordt gestart met de verbouwing. Een in verbouwingen aan monumentale panden gespecialiseerde aannemer, Claus aannemingsmaatschappij BV te Doesburg, gaat dan aan de slag. In de loop van het eerste halfjaar van 2022 worden de ruimtes opgeleverd.
De horeca-activiteiten van het koetshuis worden tijdens de verbouwing tijdelijk verplaatst naar het pand nummer 7 aan de overkant. Hier komt dan ook nog een bescheiden mogelijkheid om de producten uit de winkel te blijven verkopen. Zo kan de handel gewoon doorgaan tijdens de werkzaamheden en komen bezoekers niet maandenlang voor een gesloten deur.
Vooruitblik naar de toekomst
De gemeente Doetinchem heeft aangegeven interesse te hebben in een ondernemers inspiratiepunt Slangenburg. Eind oktober heeft daarover weer een gesprek plaatsgevonden. De exacte invulling hiervan is nog open en onzeker, evenals het beschikbare budget van de gemeente hiervoor.
Al met al genoeg plannen en ontwikkelingen om van kasteel Slangenburg en de bijbehorende gebouwen en omgeving een prachtig geheel te maken dat met vertrouwen de toekomst in kan gaan. [1] LEADER is een onderdeel van het overkoepelende Plattelandsontwikkelingsprogramma 2014-2020 (POP3). Het Plattelandsontwikkelingsprogramma is een Europees subsidieprogramma dat op de ontwikkeling van het platteland in brede zin is gericht. De focus van het programma ligt op innovatie en duurzaarzaameid in het landelijk gebied.
