Gert Jan van ‘de Brouwer’

Joop Helmink

Het Pieterpad is bedacht, gelopen en beschreven door Toos Goorhuis-Tjalsma uit Tilburg en Bertje Jens uit Groningen. Het Pieterpad voert van Pieterburen bij de Groningse Waddenkust naar de Sint-Pietersberg bij Maastricht en heeft een lengte van ruim 500 kilometer, onderverdeeld in 26 etappes. Het is de bekendste langeafstandswandelroute van Nederland. De route is beschreven en gemarkeerd in twee richtingen Je kunt dus kiezen om van noord naar zuid te lopen of andersom.

Etappe Zelhem-Braamt

Uw verslaggever is op pad gegaan met de wandelvrienden die al menig wandeltocht in de benen hebben, o.a. de Camino naar Santiago de Compostella in Spanje. Het eerste deel van deze etappe van het Pieterpad gaat vanuit Zelhem door de Heidenhoek, IJzevoorde en de bossen van de Slangenburg naar het Onland. De complete etappe begint op de Markt in Zelhem met als eindpunt de Graaf Hendrikstraat in Braamt.

Ondernemen langs de route

Aanwonenden van deze etappe zijn zich bewust van de mogelijkheden die de vele wandelaars bieden.

Op het kruispunt Heidenhoekweg/Kolkstroeterpad hebben twee ondernemende tieners, Tess en Lott, een bankje met een picknick-koffer geplaatst, waarin een hapje en drankje voor wandelaars die hier even uitrusten. Betalen voor die versnapering is gewenst. Met de nieuwste betaalmiddelen zoals een QR-code en een mobiele telefoon kun je daar altijd aan voldoen. Op deze plek is het genieten van het prachtige uitzicht op de ‘kathedraal van de Heidenhoek’ zoals de voormalige maalderij aan de Boeyinkweg ook wel wordt genoemd, en waar nu prachtige woningen zijn gerealiseerd.

Aan de Heidenhoekweg, met het Pieterpad vlak achter de deur, vinden we B&B Boonink van het echtpaar Bas en Ilonka Boone. Ze ontvangen graag Pieterpadlopers in hun B&B en maken het de mensen naar hun zin, door ze te laten genieten van deze mooie plek en de heerlijke omgeving.

Kolkstroeterpad

De route voert ons over het Kolkstroeterpad, dat door een actie van de buurtbewoners gespaard is gebleven tijdens de ruilverkaveling in het jaar 2000. Het pad loopt achter langs de IJzevoordse school en buigt daarna af over de Loordijk naar de Slangenburgse bossen. Net voor we het bos in gaan vinden we rechts camping Pluk de Dag. Het is een officiële pleisterplaats aan het Pieterpad. Als wandelaar voel je je welkom op deze mooie camping, kun je even tot rust komen en eventuele blaren verzorgen. Daarna kun je weer op volle kracht de rest van het Pieterpad trotseren! 

Kasteel, landgoed en abdij

We vervolgen onze weg langs een ‘twintigste-eeuws’ landgoed, een middeleeuws kasteel en boerderijen. Landgoed De Krael, van de familie Vossers aan de Kraalslaan, geeft een bijzonder inzicht in hoe moderne architectuur is ingepast in een eeuwenoud gebied.

Bij kasteel Slangenburg aangekomen kunnen we de sfeer van hoe de landadel woonde en leefde, goed op ons laten inwerken en kunnen we bewonderen hoe mooi dit kasteel behouden is. Niet alleen voor menig Pieterpadloper, maar ook voor ons, een prachtige plek om uit te blazen.

Langs de gracht van het kasteel loopt de route door naar een mooi smal pad langs de Beneden Slinge. Een bezoek aan de Willibrordsabdij, waar de Benedictijner monniken sinds de jaren ’50 van de vorige eeuw wonen in het klooster dat ze zelf hebben gebouwd op een prachtige locatie midden in de natuur, is een must. De sfeer in de kapel van de abdij is devoot en tot bezinning uitnodigend. Een kaarsje kan altijd aangestoken worden.

Het Onland

Via de Kommendijk, waar een mooie natuurbegraafplaats de moeite waard is om te bekijken, gaat de route de bossen van de Slangenburg uit en voert langs de A18. We komen via de Kloosterlaan bij uitspanning Het Onland, een eeuwenoud herberg-café-restaurant waar de trotse eigenaar van de 7^e generatie, Wilfried Nijenhuis, het predicaat Koninklijk mag voeren en waar we onze tocht beëindigen.

Mooie etappe Pieterpad

Met al die ervaring van mooie tochten in exotische oorden en de bekendheid van onze eigen omgeving is de sfeer van het Pieterpad door de Slangenburg te vergelijken met de Camino. De mooie omgeving, de verrassende paden en landweggetjes die kronkelend door het landschap voeren, leverden ons dierbare herinneringen op. Wij hebben bijna negen kilometer gelopen, de route tot Braamt is nog acht kilometer. Mijn medewandelaars en ik durven als autochtone bewoners van de Slangenburg zeer chauvinistisch te beweren dat wij in Slangenburg het mooiste stuk hebben gezien van deze etappe. We nemen ons voor het vervolg van de etappe naar Braamt ook nog een keer te lopen.

Carel de Vries

“Misschien heeft op de plek waar ik woon, ooit de kloosterboerderij gestaan”, vertelt Angeline Brunsveld. Zij woont met haar man Berty en gezin aan de Kerkstraat in Gaanderen op de plek waar in een ver verleden een klooster met de naam Bethlehem moet hebben gestaan. In een Achterhoekse verbastering werd het ook wel Bielheim genoemd. Dan weet u nu dus ook hoe de Bielheimerbeek aan haar naam komt. Op een kaart uit 1885 (figuur 1) is te zien dat die beek voordat die in 1970 werd ‘strakgetrokken’, langs de Kerkstraat liep en een aftakking had die water toevoerde naar het grachtenstelsel rond het klooster. Langs die grachten stonden waarschijnlijk één of meerdere watermolens. Een deel van die ronde gracht is nu nog in het landschap te zien. Angeline vertelt: “Mijn moeder herinnerde zich dat na de oorlog de restanten van een gracht in het land naast onze boerderij zijn gedempt”. Waarschijnlijk is dat de aftakking die op de oude kaart nog te zien is. De grote vraag is: waar heeft het klooster precies gestaan? Het lijkt waarschijnlijk dat het binnen die oude cirkelvormige grachten heeft gelegen en dat betekent dat zowel het huis van Angeline (boerderij ‘Rekhem’) als het naastgelegen Huize Rekhem op het terrein staan van het vroegere klooster. Wellicht zijn ze zelfs gebouwd op de fundamenten daarvan. Beide gebouwen dateren van eind 18de eeuw.

Van 1180 tot 1578

Klooster Bethlehem werd gesticht aan het eind van de 12de eeuw (ca. 1180) door een zekere Franco, een meester in de godgeleerdheid. Onder druk van Hendrik van Gelre, graaf van Gelre en Zutphen, stelden de Markegenoten van Doetinchem grond beschikbaar aan Franco voor de vestiging van een kloostergemeenschap. Hij bouwde er een houten kapel en enkele huizen. Wat begon als een kleine kluizenaarsgemeenschap groeide uit tot een heus klooster van zogenaamde ‘reguliere kanunniken’, die leefden volgens de regel van Augustinus. Het aantal kanunniken varieerde van vijftien tot twintig. Daarnaast was er een onbekend aantal ’conversen’, lekenbroeders die wel onderdeel uitmaakten van de kloostergemeenschap, maar geen geloften hadden afgelegd. De kanunniken deden vooral het geestelijke werk (bidden en studeren) en de conversen verrichtten hoofdzakelijk het zware dagelijkse handwerk. Al snel groeiden de bezittingen van het klooster enorm door schenkingen en aankopen van gronden, boerderijen en huizen in de wijde omtrek: in Didam, Silvolde, Neede, Keppel, Gaanderen, Doetinchem, Zevenaar, Hummelo, Warnsveld en Zelhem. Ook verkreeg het klooster allerlei privileges zoals het recht om varkens te hoeden in de bossen of om bomen te kappen op de marken. Zeer belangrijk voor de rijkdom van het klooster was ook de zeggenschap die zij kreeg over de bezittingen en inkomsten van de kerken van Doetinchem, Steenderen, Varsseveld en Doesburg. Al met al ontwikkelde Bethlehem zich tot een belangrijk en rijk klooster. Maar in de 16de eeuw ging het geleidelijk bergafwaarts. Er waren continu oorlogen en de krijgsheren deden voor de financiering daarvan een beroep op het rijke klooster. Nadat in 1568 de Tachtigjarige oorlog tegen de Spanjaarden was uitgebroken, werd het platteland zo onveilig dat de monniken in 1580 eerst naar Doetinchem en vervolgens naar Emmerik vluchtten. Het verlaten klooster werd daarna in 1587 geplunderd en volledig verwoest.

Hoe het klooster er heeft uitgezien? We weten het niet, er is geen enkele afbeelding van bewaard gebleven. Alleen de namen ‘Het Klooster’, van een nabij gelegen boerderij en de ’Kloosterlaan’, herinneren nog aan de aanwezigheid ervan. In het landschap is er, afgezien van het stukje van de gracht, niets meer te zien dat aan het klooster herinnert. Geen ruïne, niks. De stenen zijn destijds gebruikt voor het herstellen en versterken van de muren rond Doetinchem. De laatste restanten van Bethlehem bevinden zich uitsluitend nog ondergronds. En dat maakt deze plek een goudmijntje voor (amateur-)archeologen.

Publieksdag

De plek waar klooster Bethlehem heeft gestaan, is één van de belangrijkste archeologische vindplaatsen in de gemeente Doetinchem. Daarom heeft de Omgevingsdienst Achterhoek het initiatief genomen komend najaar op deze plek een archeologiedag te organiseren voor het publiek. Zij krijgt daarbij steun van de gemeente Doetinchem en het Stadsmuseum. Annemieke Lugtigheid, archeoloog, werkzaam bij de Omgevingsdienst is projectleider. “Het belooft heel interessant te worden”, aldus Annemieke. “Het gaat die dag om meedenken en meedoen. Er worden korte lezingen gegeven en er zijn rondleidingen over het terrein. Maar mensen kunnen ook zelf meedoen aan archeologisch onderzoek onder leiding van Econsultancy. Ze gaan het veld in op zoek naar sporen van het verleden. Econsultancy zal dan ook boringen verrichten en zo gaan we deze dag op zoek naar oude bakstenen, scherven, gebruiksvoorwerpen en dergelijke. Ook zullen vondsten uit het verleden tentoongesteld worden. En voor de kinderen komt er een speciaal programma. Zij kunnen spelenderwijs ontdekken hoe leuk en spannend archeologie is”, aldus Annemieke.(samen met Angeline Brunsveld op de grote foto)

Studentenonderzoek

Op de publieksdag zullen ook twee archeologiestudenten van Saxion Hogeschool uit Deventer de resultaten van hun onderzoek presenteren. Een van hen duikt het komende half jaar in de geschiedenis van het klooster. Wat was de rol van het klooster in de samenleving, welke werkzaamheden werden er verricht? Maar ook: waarom werd het klooster op deze plek gesticht en welke invloed heeft het klooster op het landschap gehad? De andere student stort zich op de grote hoeveelheid vondstenmateriaal dat door archeologen al is verzameld. Wat vertellen die ons over het dagelijks leven van de monniken, over hun werkzaamheden, hun rijkdom en hun gebruiken? 

Voor Angeline en haar gezin geeft de archeologiedag een hoop drukte rond huis. Maar dat vindt ze juist leuk. “Ik ben zelf ook erg geïnteresseerd in de historie van deze unieke plek waar ik al mijn hele leven woon. Het is toch mooi om veel mensen en vooral ook kinderen daar kennis mee te laten maken. Archeologie brengt de geschiedenis tot leven”.

De publieksdag gaat na de zomer van 2024 plaatsvinden. De exacte datum en het programma staan nog niet vast, maar in de zomereditie van de Slangenburgh-boode zullen we u daarover informeren.

Kaart en foto’s van plenarium en Charter via Oudheidkundige vereniging Deutekom 

Hanneke van de Velde

Boerderij Het Woolschot aan de Stadsedijk in Zelhem blijkt een verrassende plekt te zijn met bijzondere mensen en activiteiten. Naast kleinschalige pianoconcerten vinden er op de sfeervol verbouwde deel ook bijzondere healingsessies met trommels, zang en vele andere instrumenten plaats. Het natuurlijk ingerichte buitenterrein biedt gelegenheid voor de oeroude ceremonies met de zweethut. Nisa van Oostveen en haar partner Koen Smit zijn de inspirerende krachten hierachter.

Een oase van rust op Het Woolschot

Drie jaar geleden zijn Nisa en Koen aan de Stadsedijk komen wonen. Een flinke verbouwing aan de boerderij heeft inmiddels plaatsgevonden. Deze biedt nu voldoende ruimte voor wonen en werken.

Ook het buitenterrein werd getransformeerd van kale grasvlakte naar sfeervol natuurterrein met een diversiteit aan planten en bomen. Deze diversiteit heeft geleid tot een soortenrijkdom aan dieren.

Reeën komen rusten in het bosgedeelte en vele vogels laten zich horen. Zo zat er afgelopen seizoen een steenuil met jongen. Ook een kerkuil en bosuil zijn gesignaleerd op het terrein. Wezels komen in de avond uit hun holletje buiten spelen en dartelen rond. De boomkikkers geven hun typische concert. Kortom een plaats om helemaal tot rust tte komen en in niets meer de kale vlakte die het drie jaar geleden nog was.

Luisterconcerten op de deel

Nisa is opgegroeid met klassieke muziek. Van jongs af aan werd er bij haar thuis muziek gemaakt. Zelf heeft ze gestudeerd aan het conservatorium van Den Haag. De manier van opleiden paste niet helemaal bij haar maar heeft er wel toe geleid dat er veel precisie en detail is in haar pianospel. Zelf was ze meer op zoek naar het echte in de muziek. Ze studeert nog steeds erg veel op haar prachtige vleugel en geniet ook intens van de schoonheid van de composities die ze speelt. Voorkeur heeft ze voor werken van Bach en Schubert. Graag deelt ze deze schoonheid met anderen en zo zijn indertijd de concerten op de boerderij ontstaan. De deel wordt dan omgetoverd tot een sfeervol concertzaaltje.

Dreamtime healing concerten

Naast het klassiek pianospel heeft Nisa nog een andere passie, nl de dreamtime healing concerten. Deze worden gegeven met een sjamanistische gong en trommels en andere bijzondere instrumenten. Een intense en fijne manier van genezing, waarbij de klanken diep in je lichaam en in je hele wezen doordringen. Er wordt niet bij gepraat en je wordt gehuld in de ceremoniële klanken van trommels, zang, didgeridoo, gong, handpan, klankschalen, mondharp, fluiten, windfluiten en bellen. Deze ceremonie is erop gericht om de ‘mind’ te stoppen.

Eeuwenoude ceremonie van de zweethut

De zweethut ceremonie is een oeroude traditie die bij veel verschillende oorspronkelijke culturen voorkwam. De meest bekende daarvan is afkomstig van de Noord-Amerikaanse Indianen.

Over de gehele wereld, van Siberië tot Zuid-Amerika en ook in Afrika zijn er verwanten van deze ceremonie aangetroffen. Deze zweetrituelen werden ingezet voor genezing. In de Arabische landen is de hamam een achterkleinkind hiervan, net zoals de sauna in Scandinavië. De rode draad door al deze ceremonies is dat het een aarde-cereminie is, een terugkeren naar de oorspronkelijke staat. Een ceremonie van wedergeboorte als kind van Moeder Aarde, verbonden met alles dat bestaat.

Nisa begeleidt dergelijke ceremonies al ruim vijfentwintig jaar. Toen ze ermee begon, vonden mensen het nog raar. Nu is het een stuk bekender en meer aanvaard.

De ceremonie

Buiten is er een groot vuur, met stenen erin die worden opgewarmd tot ze roodgloeiend zijn. De zweethut zelf is een lage koepelvormige hut, gebouwd van wilgentakken en afgedekt met dekens. Binnen in de hut, als de deur dicht is, is het volledig donker. In het midden van de zweethut, in een kuil, komen de hete stenen te liggen en de mensen zitten er in een cirkel omheen op de aarde. Er wordt water over de stenen gegoten en de warmte van de stenen verspreidt zich door de hele hut. Door aan een dergelijke ceremonie deel te nemen, kom je bij je ziel en je oorsprong. Ook hier vindt begeleiding plaats van sjamanistische muziek met trommel en gezang.

In de zweethut hangt het vol met kleurrijke gebedszakjes. Ieder zakje is gemaakt met een gebed, met de persoonlijke gebeden van de deelnemers maar ook universele gebeden voor het hele bestaan. De zakjes hangen daar in de zon en in de regen en de gebeden worden meegenomen over de wereld, verspreid door de wind, vergelijkbaar met Tibetaanse gebedsvlaggen bij tempels en bergtoppen.

Deze bijzondere activiteiten geven een opening in het bestaan en over de mogelijkheden van jou als mens in plaats van de beperkingen.

Al met al weer een inkijkje in wat er in en rond Slangenburg aan bijzondere mensen en hun activiteiten te vinden is.

Wil je meer weten over de ceremonies en healings? Kijk op www.zweethut.nl Heb je interesse om eens een luisterconcert op de deel mee te maken, stuur dan een bericht naar nisavanoostveen@gmail.com

Toos Lenderink

Stan Oldenhave van ’t Goor wist aan het eind van de basisschool al (mede door een leuke leerkracht) dat hij zelf later ook voor de klas wilde staan. Mooi vertellen kan hij in ieder geval al wel. Maar als hij begint over gitaren en muziek, beginnen zijn ogen pas echt te glinsteren. Dat is toch wel zijn grootste hobby.

Op 7-jarige leeftijd gaat Stan naar gitaarles bij Jacqueline Snel. Hij heeft een akoestische gitaar en leert hier vooral verschillende akkoorden en akoestische nummers. In de puberteit stopt hij met deze lessen tot hij bevriend raakt met Steven, een drummer. Door hem komt hij weer in aanraking met de muziekwereld en hij koopt zichzelf een elektrische gitaar. Al spelend blijkt hij toch meer affiniteit te hebben met een laag bromgeluid en koopt zich een basgitaar. Hiermee gaan ze samen van alles uitproberen, gewoon kijken, lekker klooien en veel oefenen. Bij de grootouders van Steven kunnen ze in een oude stal  terecht. Hij noemt het hun hok: een gezellig ingerichte ruimte met geluidsisolatie waar het drumstel permanent kan blijven staan.

Op het Ludger college werd in 2020 een bandje opgericht om te spelen bij de diploma-uitreiking. Hier werd ook Steven bij gevraagd om te drummen. Twee maanden lang werd er intensief geoefend en Stan leerde zichzelf het basgitaar spelen aan door o.a. video’s terug te kijken en via feedback van medemuzikanten. Vanwege corona werden de diploma-uitreikingen in kleinere groepen gehouden en al met al betekende dit acht keer optreden! “We vonden dit helemaal geweldig!”. Het bandje viel hierna uit elkaar maar Steven en Stan gingen samen door: het klooien in hun eigen hok beviel ze wel. Mirte, die net als Stan op Iselinge (Pabo-opleiding) zit, kwam er bij als zangeres en samen zochten ze verder naar een eigen stijl. Op dit moment speelt de band alleen nog covers, zo’n veertien nummers. Mirte speelt ook keyboard en Stan een klein beetje. Met zijn drieën vormen ze de One Trick Pony band.

De Engelse band Royal Blood heeft een nummer getiteld One Trick Pony. Dit betekent dat iets of iemand één ding goed kan en dit dan heel vaak wil herhalen. Hier komt hun naam vandaan. Het streven is om zelf nummers te gaan schrijven. Mirte was niet bekend met dit muziekgenre maar haar zangdocente ondersteunt haar bij het zingen in deze band. Steven zit op drum les. Ze nemen veel op en luisteren het dan terug. Ook hebben ze contact met andere bands en bespreken dingen; hoe doen jullie dat? “We leren van elkaar en kijken ook naar verschillende versies op YouTube. We gaan niet alleen op het gehoor af maar het moet theoretisch ook goed in elkaar zitten”. De basgitaar van Stan heeft vier snaren en is dubbel versterkt. Het klinkt dus als een basgitaar en een elektrische gitaar tegelijk. Dit geeft een vol en zwaar geluid. “In het begin speel je vooral voor jezelf, maar we zijn nu zover dat we het ook aan andere mensen willen laten horen”. Binnenkort gaan ze op een privé feestje optreden en dat is iets waar ze graag meer naar toe willen.

Op hun wekelijkse oefenavond, in de verbouwde melkstal, wordt van alles aangesloten: stekkers, kabels, versterkers, luidsprekers. Het ziet er heel professioneel uit. Allemaal de oordopjes in? Dan gaan we! Het is een genot om naar het drumspel van Steven te kijken en om te zien en te horen met hoeveel passie Stan zijn gitaar bespeelt. De zangstem van Mirte voegt hier een extra dimensie aan toe. Voor mijn gevoel ontbreekt er nog maar één ding: Ga optreden voor publiek en laat maar zien en horen wat jullie allemaal in huis hebben! Op Instagram en Facebook zijn ze te volgen. Email adres: Onetrickpony.bandinfo@gmail.com

Betoverend en sfeervol

Zaterdag 17 december 2022. Met een groep familie en vrienden kwamen we iets na zessen aangereden over de Kasteellaan. In het pikkedonker dook in de verte een verkeersregelaar op. Er was nog plaats op het parkeerterrein naast het kasteel. En het was koud, heel koud! Op de gracht lag een dun laagje ijs.

Wát een plaatje! Kasteel Slangenburg uitgelicht, een verlichte kerstboom op het binnenplein, ontvangst door midwinterhoornblazers, vuurkorven en duizenden, duizenden lichtjes.

We gingen op pad, volgden het licht door het bos en kwamen al snel de eerste verrassing tegen. Een gezellig kroegje, mooi tafereeltje ook. Eén en al gezelligheid, maar helaas was er geen plaats….

Doorlopen dan maar, en we werden opgewacht door een verlicht persoon. “Ze zeggen dat jullie op zoek moeten naar een Koning, maar luister eens even héél goed! Er is hier maar één koning, en dat ben ík”. Verder op weg ontmoetten we een poortwachter, die met lei en krijt opdracht had iedereen te turven die over het bruggetje wilde. Ik weet niet hoeveel bezoekers ze heeft geturfd, het moeten er enkele honderden zijn geweest. Een engel, ook weer prachtig uitgelicht mét aureooltje, die de weg wees. Een herder. Bij het labyrint Maria die nog zwanger was en uiteindelijk de eenvoudige stal waar Jozef en Maria waren mét baby. Het kasteel zelf was óók verlicht. De verschillende kamers op de begane grond, uniek om het van deze kant zo dichtbij te kunnen zien.

Om het koetshuis heen gelopen, wachtte ons de zoveelste verrassing. Stelt u zich een Dickens-achtig kerstkoor voor tegen de achtergrond van de zijgebouwen, uitgelicht door een vuurschaal. Sfeervol, meerstemmig, loepzuiver, uit het hoofd en swingend! Verder waren er kraampjes om ook de inwendige mens te verwarmen, met poffertjes, wafels, koffie, chocolademelk etc.

De route was in het geheel omgeven door duizenden kaarsjes en lampjes. Waxinelichtjes in jam- en weckpotten, in lantaarntjes op hogere prikkers, vuurkorven en vuurschalen, lieflijke lampjes in de bomen langs de route; dat laatste vooral in de kasteeltuin.

Je merkt dat de lichtjeswandeling met heel veel liefde en aandacht wordt vormgegeven en georganiseerd. De locatie is natuurlijk fantastisch en wordt goed benut, maar dankzij de vele, vele vrijwilligers die op de been zijn, wordt het pas echt geweldig.

Wat mij betreft is de lichtjeswandeling een aanrader voor iedereen die iets actiefs wil doen in de donkere dagen voor kerst. Het kasteel en zijn omgeving op een andere manier beleven of op een mooie manier in kerstsfeer komen.

Na een goed uur wandelen en ongeveer een kwartier muziek luisteren stapten we weer in de auto naar huis. Daar vervolgden wij de negende verjaardag van onze dochter geheel in stijl met warme chocolademelk, glühwein en een taartje.

Het was klasse!

Tot volgend jaar! Dan zijn we er weer graag bij!

Marieke Salemink-van der Burg

Vriend van de Slangenburg sinds 2018