Auteur: annie

Biobased bouwen in de Slangenburg

annie

Carel de Vries

Misschien heeft u het al zien staan in de omgeving en vroeg u zich af: ”Wat is dat nu voor gewas?” Hennep heeft dit jaar haar intrede gedaan in de Achterhoek. Maakt u zich geen zorgen, het is geen illegale wietteelt, maar vezelhennep, bedoeld voor de productie van biobased bouwmateriaal. Aan het begin van de Turfweg, vlakbij Doetinchem, staat een perceel en ook op het bedrijf van voorheen maatschap Heuthorst aan de Varsseveldseweg staat een perceel hennep. Dat laatste perceel is van Kars Visser van boerderij Lomansheide in IJzevoorde, waarover u in de vorige Slangenburgh-boode hebt kunnen lezen. Kars teelt die hennep voor Chris en Jolande van Bokhorst die aan de Brunsveldweg hun retraitecentrum The Place to Be ontwikkelen. Op dit bedrijf staat nog een oude ligboxenstal. “Die willen we afbreken en ervoor in de plaats willen we een circulair gastenverblijf neerzetten”, vertelt Chris. Biobased bouwen is volgens hem de toekomst. “De klimaatproblemen en de problemen met grondstoffen maken het alleen maar actueler. De productie van staal, beton en bakstenen, het transport en later de sloop vergen enorm veel energie en veroorzaken een forse CO2-uitstoot. Wij willen een gebouw neerzetten met producten die hier in de omgeving zijn geteeld. Daarmee leggen we koolstof langdurig vast, wat zo’n gebouw klimaatpositief kan maken. Het zal grotendeels een modulair gebouw worden, zodat het makkelijk af te breken is en de bouwelementen elders weer hergebruikt kunnen worden. De materialen die bij sloop over blijven kunnen uiteindelijk weer terug naar het land”.

Chris en Jolande met hun dochters Amélie, Julia en Anna-Roos 

Het plan van Chris en Jolande is onderdeel van een veel groter Achterhoek-breed project dat is gestart door woningcorporatie Wonion in Ulft: Samen Biobased Bouwen in de Achterhoek. In dat project werken agrariërs, de maakindustrie, bouwondernemingen en overheden samen aan de ontwikkeling van duurzaam circulair bouwen. “Ons gebouw moet een inspiratieproject worden”, zegt Chris. “We gaan het komende jaar het ontwerp maken en hopen najaar 2024 de bouw aan te besteden. Bij die ontwerpfase betrekken we ook studenten van de afstudeerrichting ‘Circulaire economie’ van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen”.

Het gebouw zal uit drie compartimenten bestaan en wordt 350 m2. Als bouwmateriaal wordt naast hennep, stro en hout, wellicht ook vlas gebruikt. Ook hergebruik van geschikte materialen die vrijkomen bij sloop van gebouwen behoort tot de mogelijkheden. Chris is ook op zoek naar de ontwikkeling van lokale kleuren. “Welke gewassen kunnen we hier in de omgeving telen om kleurstoffen mee te maken? Meekrap bijvoorbeeld? Daarvan maakte men vroeger rode verfstoffen. De lijnzaadolie uit vlas kan daarbij ook worden benut”.

Hennep lijkt als nieuw bouwmateriaal hoge ogen te gooien. De teelt is makkelijk. Als je een goed, een niet te nat zaaibed hebt, kan het eigenlijk niet mis gaan. De hennep heeft geen kunstmest en geen bestrijdingsmiddelen nodig. Een beetje organische mest is genoeg. Het gewas groeit zo hard dat onkruid geen kans krijgt. Wel zijn er aangepaste machines nodig voor het zaaien en oogsten van het gewas. Het gewas moet, net als vlas, na het maaien twee weken op het land blijven liggen om te ‘roten’, waarbij de vezel los kan komen van de harde houtige kern van de stengels. Van de vezels wordt isolatiemateriaal gemaakt, te vergelijken met steenwol. De houtige kern kan gebruikt worden als ingrediënt van een alternatief voor beton of voor plaatmateriaal.

Bijkomend voordeel voor de boer is dat hennep diep wortelt, en daarmee de bodemstructuur verbetert en organische stof in de bouwvoor achterlaat. Ook zijn de toppen van de planten, die niet geschikt zijn als bouwmateriaal, goed veevoer voor de koeien. Toepassing daarvan is helaas nog niet toegestaan. Maar vanuit de Achterhoek is in Den Haag al aangekaart dat dat veranderen moet. Want daarmee zou de teelt voor de veeboer nog interessanter worden. Al met al lijkt hennep als ‘tussengewas’ op akkerbouwbedrijven en op veebedrijven perspectief te bieden.

Circulair bouwen heeft de toekomst. Wanneer steeds meer bouwondernemingen en ondernemers als Chris circulair gaan bouwen zullen we de komende jaren meer hennep gaan zien op en rond de Slangenburg. En wanneer u denkt: ‘daar kan ik mooi wat materiaal uit plukken voor een jointje in het weekend’, dan komt u bedrogen uit. De THC-gehalten in vezelhennep zijn zo laag, dat schiet niet op. Van een lokaal biertje heeft u dan meer plezier.

De nieuwe landgoedwinkel

annie

Hanneke van de Velde

Deze winkel, gevestigd op een nieuwe locatie: in ‘de Steltenberg’, de hooiberg bij de speeltuin van Herberg het Onland, opende de deuren op 6 mei 2023. Hier is een keur aan producten van de leden van Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh te vinden en word je door vriendelijke vrijwilligers te woord gestaan.

De start van de winkel in 2003

In 2003 is de landgoedwinkel gestart in het koetshuis bij kasteel Slangenburg, als plaats om alle ambachtelijke producten van de leden van de Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh aan de man te brengen en daarnaast nog informatie over de streek te geven aan bezoekers van de winkel. De winkel werd gerund door de leden zelf en een grote groep vrijwilligers. Een diversiteit aan klanten bezocht de winkel. Soms werden nostalgische herinneringen opgehaald door klanten. “Mijn opa heeft hier nog gewoond en gewerkt op het kasteel”, wist een klant te vertellen. Ook in coronatijd is de winkel, met wat aanpassingen, open geweest. De omzetten waren toen zelfs hoger dan ooit. Mensen gaven hun geld niet meer of in ieder geval minder uit aan horeca, maar des te meer in de winkel. Ook de duurdere producten werden toen goed verkocht.

De verhuizing naar de hooiberg bij het Onland

Toen duidelijk werd dat de landgoedwinkel moest uitkijken naar een andere locatie is na enige tijd de locatie in de hooiberg bij het Onland voorbij gekomen. Met medewerking van het Onland en de vele vrijwilligers is de hooiberg omgetoverd tot een sfeervolle en uitnodigende winkel. Hier wordt een diversiteit aan streekproducten van de leden van de Vereniging Heerlijckheid Slangenburgh aangeboden. Ook hier zijn de leden en de vele enthousiaste vrijwilligers weer druk in de weer om de producten aan de man te brengen en informatie over de streek aan bezoekers te verstrekken.

Diversiteit aan leveranciers met hun producten of diensten

Naast informatie over De Slangenburg en verdere omgeving, bieden de leden van de Heerlijckheid een scala aan (streek)producten aan. Denk hierbij aan fruitsappen en jam, honing, prachtige sieraden van de edelsmid, wijn, mooie gehaakte knuffels, vogelhuisjes en andere producten voor dieren, (kruiden)thee, mooie streekwijnen, prachtig gevormde kaarsen, een diversiteit aan meelproducten van de Benninkmolen. Zelfs geneeskrachtige zalfjes en oliën op basis van kruiden uit de omgeving en prachtige kunstzinnige beelden ontbreken niet in de winkel. Ook laat de prachtige Bed and Breakfast De Wandhorst zich uitnodigend zien.

Soms wijzigt het assortiment doordat leveranciers komen en gaan. Nieuw zijn de sambals van Anneke Kelderman, gemaakt van pepers die gekweekt worden bij Zorgboerderij Slangenburg. Hannie Navis levert sinds kort ook bijzondere jams in een aantrekkelijke verpakking.

In het begin werden er nog vers- en zuivelproducten verkocht. Dat is na een tijdje gestopt want daar bleken de winkelbezoekers niet de juiste kopers voor te zijn. Ze waren aan de wandel of logeerden in het kasteel of de buurt. Een vast gegeven in het assortiment zijn wel de producten van de Fruitschuur, Betula kruiden en de Benninkmolen.

Thea van Hoof, Hannie Navis en Ria Evers

De mensen achter de schermen

Zonder vrijwilligers draait een winkel als deze natuurlijk niet. Het zijn grotendeels de mensen die ‘het maken’. Een aantal hiervan is al sinds de start van de winkel actief.

Ria Evers, bestuurslid van de Heerlijckheid en tevens vrijwilliger in de winkel, vertelt enthousiast over alles wat zich afspeelt in de winkel en over de producten.

Jaren geleden is Hannie Navis bij de groep vrijwilligers gekomen. Zij houdt zich bezig met de planning van de bezetting van de winkel. “Je moet er echt even voor gaan zitten, de mensen goed uitvragen op wat ze willen en kunnen en dan gaan puzzelen. Vervanging bij verhindering moet iedereen zelf regelen, dat scheelt een hoop gedoe en stress,” geeft ze aan. Ook Thea van Hoof, zelf lid en leverancier van de Betula geneeskrachtige kruidenproducten en bestuurslid bij de Heerlijckheid, reageert met hetzelfde enthousiasme en is al jarenlang betrokken bij de landgoedwinkel. Iedereen is behulpzaam richting klanten en werkt er met veel enthousiasme en nooit met tegenzin.

Hannie bij de jamhalte

Techniek speelt ook een rol in de winkel

Voor de ICT, de kassa en voorraadadministratie is er achter de schermen een vrijwilliger die speciaal daar op gericht is. Waar vroeger nog de verkoop van de producten geturfd moest worden om de voorraad en verkopen bij te houden, gebeurt dit nu automatisch via gescande streepjescodes. Een hele vooruitgang qua nauwkeurigheid en tijdsbeslag.

Diversiteit aan klanten

Mooie verhalen over bijzondere klanten zijn er ook. Volgens Thea en Ria kun je aan de klanten zien of je wat verkopen kan, ook de wat duurdere kunstbeelden van Jopie Kip. Eén keer kwam een gast van het kasteel drie keer terug om naar een struisvogelbeeld te kijken. Uiteindelijk heeft hij het beeld gekocht. Ook een klant die gaste was van het kasteel om met de geestelijke daar over haar verdriet te praten. Maar een geestelijke daarvoor was niet meer aanwezig. Toen heeft de vrijwilliger van dienst iemand anders geregeld om mee te praten en is  urenlang hiermee bezig geweest. De bijzondere gesprekken met Pieterpadwandelaars kan iedereen zich goed herinneren. Het leuke is ook dat er eigenlijk nooit chagrijnige of gehaaste mensen in de winkel komen. Dit maakt het werken er extra plezierig. In het verleden deed pater Ko vanuit de abdij ook mee als vrijwilliger in de winkel.

Wensen voor de toekomst

In de ruime hooischuur waar de landgoedwinkel nu is gevestigd, is zeker nog plaats voor nieuwe producten. Uiteraard zelfgemaakt, van het platteland uit de regio rondom kasteel Slangenburg en nog niet aanwezig in de winkel. Bijvoorbeeld houten speelgoed of andere houtproducten zouden een mooie aanvulling zijn.

Nieuwe vrijwilligers die af en toe een middag in de winkel willen staan, zijn van harte welkom.

Nieuwsgierig geworden naar de landgoedwinkel?

Kijk eens op de website van de Heerlijckheid Slangenburgh of kom kijken in de hooiberg bij de speeltuin van Herberg het Onland, Rekhemseweg 175, Doetinchem.

In kader 1:

Openingstijden:

donderdag 12.00 tot 17.00 uur
vrijdag 12.00 tot 17.00 uur
zaterdag 12.00 tot 17.00 uur
zondag 10.00 tot 17.00 uur

‘t Pömpke

annie

Toos Lenderink

Immens groot is de hal van dit evenementenbedrijf aan de Slakweg in Gaanderen. Je weet niet wat je ziet: stoelen, tafels, kopjes, tenten, glazen, BBQ’s, verlichting, een kachel zo groot dat een kerk ermee verwarmd kan worden! Alles wat terugkomt wordt eerst schoongemaakt en gaat dan terug op de vaste plek. Bennie Liebrand en zijn vrouw Marie-Antoinette Liebrand-Arts nemen de tijd om te vertellen over hun bedrijf.

De carrière van Bennie begon op 15-jarige leeftijd in de kantine van een voetbalclub. Toen hij later verkering kreeg met Marie-Antoinette van zaal Arts in Gaanderen rolde hij als vanzelf verder in dit vakgebied. Nadat hij van schoonvader Herman Arts de zaak overnam werd de naam gewijzigd in Arts-Liebrand. Geleidelijk kwamen steeds meer mensen vragen of ze geen meubels bij hem konden huren om een feestje op eigen terrein te kunnen houden. Bennie sprong hierop in door steeds meer meubels te gaan verhuren en kocht het pand van fietsenmaker Holtus aan de Vreeltstraat aan voor de opslag. Deze fietsenmaker had een benzinepomp en daar komt ook de naam ‘t Pömpke vandaan. Toen er in verhouding nog maar twee bruiloften in de zaal werden gehouden tegen wel twintig in een tent, besloot hij het roer om te gooien. Omdat er ook aan het pand van Arts-Liebrand tegenover de kerk veel aangepast zou moeten worden was de keus snel gemaakt: op zoek naar een grotere opslag. Ze begonnen met 400 m2 aan de Slakweg nr 6a, verhuisden naar nr. 10 met 800 m2 opslag en zitten inmiddels op 2000 m2 in de huidige enorme hal op nr. 8.

t Pömpke levert niet alleen materiaal, in de eigen keuken, waarin je gemakkelijk kunt verdwalen, verzorgt Marie-Antoinette samen met een parttime-kok de hele catering van hapjes tot hele buffetten. Zoon Matthieu werkt al ruim vijftien jaar in het bedrijf en regelt vooral de verhuur. Hij wil de zaak van Bennie overnemen die van plan is minder te gaan werken. Maik die ook al lang bij het bedrijf betrokken is, neemt steeds meer taken van Bennie over, doet de inkoop en planning. In totaal zijn er drie mensen in vaste dienst en de rest allemaal op oproep. Die groep bestaat uit een vaste kern van ongeveer vijfentwintig mensen die vooral bij kermissen nodig zijn. Vroeger had je obers die met dienbladen vol rondliepen. Nu lopen de mensen zelf om hun drankje af te halen, wat een andere beleving geeft en waardoor er minder personeel nodig is.

In de coronajaren kreeg het gezin opeens tijd voor andere dingen: “Er was in de hele tuin geen onkruidje te bekennen!”. Ook was er toen tijd voor de verhuizing naar dit pand. Toen er eindelijk weer feesten gehouden konden worden, was het net of de mensen in één keer weer los kwamen.

Bennie achter de tap

Ik denk dat Bennie het regelen en de vele contacten die soms al veertig jaar lopen, erg zal gaan missen. Maar de goede sfeer, het zo nodig flink aanpoten met daarnaast de onderlinge gemoedelijkheid zitten gewoon in dit familiebedrijf. Die blijven wel!

Bennie weet veel mooie verhalen: “Ik kan er wel een boek aover schrieven, maor dat geet niet gebeuren”.

De One Trick Pony band

annie

Toos Lenderink

Mirte, Steven, Stan

Stan Oldenhave van ’t Goor wist aan het eind van de basisschool al (mede door een leuke leerkracht) dat hij zelf later ook voor de klas wilde staan. Mooi vertellen kan hij in ieder geval al wel. Maar als hij begint over gitaren en muziek, beginnen zijn ogen pas echt te glinsteren. Dat is toch wel zijn grootste hobby.

Op 7-jarige leeftijd gaat Stan naar gitaarles bij Jacqueline Snel. Hij heeft een akoestische gitaar en leert hier vooral verschillende akkoorden en akoestische nummers. In de puberteit stopt hij met deze lessen tot hij bevriend raakt met Steven, een drummer. Door hem komt hij weer in aanraking met de muziekwereld en hij koopt zichzelf een elektrische gitaar. Al spelend blijkt hij toch meer affiniteit te hebben met een laag bromgeluid en koopt zich een basgitaar. Hiermee gaan ze samen van alles uitproberen, gewoon kijken, lekker klooien en veel oefenen. Bij de grootouders van Steven kunnen ze in een oude stal  terecht. Hij noemt het hun hok: een gezellig ingerichte ruimte met geluidsisolatie waar het drumstel permanent kan blijven staan.

Op het Ludger college werd in 2020 een bandje opgericht om te spelen bij de diploma-uitreiking. Hier werd ook Steven bij gevraagd om te drummen. Twee maanden lang werd er intensief geoefend en Stan leerde zichzelf het basgitaar spelen aan door o.a. video’s terug te kijken en via feedback van medemuzikanten. Vanwege corona werden de diploma-uitreikingen in kleinere groepen gehouden en al met al betekende dit acht keer optreden! “We vonden dit helemaal geweldig!”. Het bandje viel hierna uit elkaar maar Steven en Stan gingen samen door: het klooien in hun eigen hok beviel ze wel. Mirte, die net als Stan op Iselinge (Pabo-opleiding) zit, kwam er bij als zangeres en samen zochten ze verder naar een eigen stijl. Op dit moment speelt de band alleen nog covers, zo’n veertien nummers. Mirte speelt ook keyboard en Stan een klein beetje. Met zijn drieën vormen ze de One Trick Pony band.

De Engelse band Royal Blood heeft een nummer getiteld One Trick Pony. Dit betekent dat iets of iemand één ding goed kan en dit dan heel vaak wil herhalen. Hier komt hun naam vandaan. Het streven is om zelf nummers te gaan schrijven. Mirte was niet bekend met dit muziekgenre maar haar zangdocente ondersteunt haar bij het zingen in deze band. Steven zit op drum les. Ze nemen veel op en luisteren het dan terug. Ook hebben ze contact met andere bands en bespreken dingen; hoe doen jullie dat? “We leren van elkaar en kijken ook naar verschillende versies op YouTube. We gaan niet alleen op het gehoor af maar het moet theoretisch ook goed in elkaar zitten”. De basgitaar van Stan heeft vier snaren en is dubbel versterkt. Het klinkt dus als een basgitaar en een elektrische gitaar tegelijk. Dit geeft een vol en zwaar geluid. “In het begin speel je vooral voor jezelf, maar we zijn nu zover dat we het ook aan andere mensen willen laten horen”. Binnenkort gaan ze op een privé feestje optreden en dat is iets waar ze graag meer naar toe willen.

Op hun wekelijkse oefenavond, in de verbouwde melkstal, wordt van alles aangesloten: stekkers, kabels, versterkers, luidsprekers. Het ziet er heel professioneel uit. Allemaal de oordopjes in? Dan gaan we! Het is een genot om naar het drumspel van Steven te kijken en om te zien en te horen met hoeveel passie Stan zijn gitaar bespeelt. De zangstem van Mirte voegt hier een extra dimensie aan toe. Voor mijn gevoel ontbreekt er nog maar één ding: Ga optreden voor publiek en laat maar zien en horen wat jullie allemaal in huis hebben! Op Instagram en Facebook zijn ze te volgen. Email adres: Onetrickpony.bandinfo@gmail.com

175 jaar Haank in de Slangenburg

annie

Joop Helmink

Landbouwmechanisatiebedrijf Haank bestaat 175 jaar. Het bedrijf is begonnen als smederij, gespecialiseerd in hoefbeslag voor paarden in de omgeving. Willem Hendriksen, voormalig directeur en vader van de huidige CEO, Loes Hendriksen, vertelt dat deze activiteit is gestart uit het boerenbedrijf van de familie Haank in de oude, verlaten school aan de Kommendijk tegenover de boerderij. 175 jaar geleden zag de wereld er heel anders uit voor het nu jubilerende bedrijf. Hoefsmeden en karrad-hoepels waren de core business. Nu is Haank een bekend, gerespecteerd mechanisatiebedrijf en een toonaangevende speler in de regionale landbouw business. 

De goeie ouwe tijd

Willem heeft prachtige verhalen uit de ‘goeie ouwe tijd’. Als die anekdotes  over tafel gaan, wordt duidelijk wat een cultuurschok de agrarische wereld heeft doorstaan in die 175 jaar.

Hendrikus Haank, de eerste smid, was gespecialiseerd in het smeden van hoepels voor karraden: een precies werkje want het ijzer moest zodanig krimpen om het houten karrad dat het niet te ruim zat en van het rad afliep. Generaties Haank hebben op deze manier het bedrijf gevoerd. Uitbreiding van hun activiteiten werd niet geschuwd met hoefsmeden,  paarden beslaan en smeden van gereedschap, hekwerk en ander klein smeedwerk voor het boerenbedrijf. Alles werd aangepakt.

In de jaren dertig tot ver na de oorlog ontwikkelde Haank zich meer tot een mechanisatiebedrijf en richtte zich op landbouwwerktuigen want de modernisering van het boerenbedrijf kwam op gang. Het ouderwetse smeedwerk bleef nog lang nodig. De gebroeders Haank gaven op de landbouwschool lang les in hoef smeden en paarden beslaan.

Na 125 jaar, Hendriksen aan het stuur

De huidige generatie agrariërs zal vooral de familie Hendriksen als het gezicht van Haank kennen. Haank volgde de enorme vooruitgang, de schaalvergroting en technische ontwikkelingen die de agrarische sector heeft doorgemaakt en werd in onze contreien een begrip. Willem Hendriksen kwam in 1971 in dienst van de gebroeders Haank als vertegenwoordiger. De gebroeders Haank hadden een slechte ervaring achter de rug met een verkoper. Willem kon in dienst komen voor 75 gulden per week vast loon, geen auto van de zaak en kilometervergoeding, daar deden ze niet aan. 25% van de winst kon hij extra verdienen. “Nou dan wil je wel”, aldus Willem. In 1975 heeft hij het bedrijf overgenomen,  en runt het nu al meer dan vijftig jaar. Hij heeft het tot grote bloei gebracht.

Landbouwmechanisatie

Toen de landbouwmechanisatie zijn intrede deed, is Willem hier direct op ingesprongen en heeft de mogelijkheden aangepakt om dealerschappen te bemachtigen, die nu nog steeds vertegenwoordigd worden. Het bekende trekkermerk Deutz-Fahr, de Joskin mengmesttanken en bemesters, Vicon kunstmeststrooiers en kuilvoersnijders, werden het handelsmerk van Haank.
Het importeurschap van KRONE werktuigen, met machines als schijvenmaaiers zelfrijdend Krone Big M, cirkelschudders tot 20 meter, cirkelharken tot 20 meter, opraapwagens, ronde balen- en vierkante pakkenpersen maken het assortiment groot. Voor de kenners zijn dit bekende items. De huidige innovatie van producten en productie waar de agrarische sector mee bezig is, zou wel eens een deel van de oplossing kunnen zijn voor de uitdagingen die op dit moment actueel zijn. Haank kan daar een belangrijke rol in spelen met zijn ervaring en kunde, aldus Loes Hendriksen, de huidige directeur-eigenaar.

Landbouwmechanisatiebedrijf Haank heeft door de jaren heen een belangrijke bijdrage geleverd aan de agrarische sector. Ze hebben boeren voorzien van hoogwaardige machines en apparatuur, waardoor de efficiëntie en productiviteit op boerderijen is verbeterd. Hun toewijding aan uitmuntendheid en klanttevredenheid heeft Haank de reputatie opgeleverd van een betrouwbare partner in de landbouwsector.

Loes, Dirk, Bas, Janny, Willem

Tweede generatie Hendriksen

Loes Hendriksen heeft haar vader opgevolgd in 2021. De liefde en de kennis voor het vak en de onderneming is haar met de paplepel ingegeven. Loes heeft een duidelijke visie over de toekomst. Het bedrijf en de landbouwmechanisatie met al zijn facetten blijft voor Haank de spil waarom het draait en waarin Haank nog decennialang een taak heeft. Het boerenbedrijf zal veranderen; de jonge generatie boeren is zich bewust van de verantwoording en ze vechten voor hun bestaan en erkenning van hun vakmanschap. Loes ziet dat om zich heen en ziet het bedrijf gedreven en vol vertrouwen samen met haar klanten naar het volgende jubileum 200 jaar gaan! De kennis en kunde van vader Willem en moeder Janny zijn hiervoor van onschatbare waarde.

Nieuwe ontwikkelingen

De showroom is uitgebreid met een ‘Kramp-shop’, wat inhoudt dat hier diverse kleding & schoeisel, erf- en stalgereedschap, tuin- en park gereedschap en afrasteringsmateriaal verkrijgbaar zijn. Tevens is er een uitgebreid pakket van bos-, tuin- en parkgereedschap van Husqvarna.


Leerbedrijf

Loes heeft er geen problemen mee om haar vakbekwame team op sterkte te houden. De ervaren, trouwe medewerkers worden regelmatig aangevuld met stagiaires van de vakopleiding. Regelmatig komen er studenten bij Haank na hun stageperiode in vaste dienst omdat het bedrijf aan alle tegenwoordig gestelde eisen van de moderne tijd voldoet. Het sleutelen is een belangrijke bijzaak geworden, zonder  IT-kennis krijg je de nieuwste trekker niet aan het rijden en daar is de opleiding voor deze studenten ook zeer op gericht De uitgebreide hoogwaardige werkplaats, waar met de modernste machines milieuvriendelijk wordt gewerkt is tegenwoordig een must.

Paasshow
De jaarlijkse Paasshow was dit jaar bijzonder feestelijk, niet alleen omdat het bedrijf zijn 175-jarig jubileum vierde, maar ook omdat er drie jaar geen show was geweest door Corona. De Buurt heeft haar Noaberschap laten gelden en een paar gezellige uren doorgemaakt met het groen maken en een ereboog geplaatst en daarbij de beste wensen uitgesproken. De open dagen kenmerken zich als een feestelijke en gemoedelijk reünie en een ontmoetingsplaats voor iedereen uit de landbouwsector. Boeren en loonwerkers, vaders met zonen en opa’s met hun kleinzonen vergapen zich aan de nieuwste trekkers en ander imposant werktuig. De kleine mannen mogen alvast in de trekker plaatsnemen om te proeven wat voor enorme gevaartes het zijn. Stoere verhalen en ervaringen worden ‘gemudelijk’ onder het genot van een taartje met een pilsje uitgewisseld. Voor de boerenstand is de Paasshow elk jaar een mooi verzetje.

“Wij vertellen graag ons verhaal”

annie

Carel de Vries

“Op ons bedrijf willen we natuur en landbouw bij elkaar brengen”, zeggen Kars Visser en Alexandra Feddema. De jonge ondernemers vertellen enthousiast over hun melkvee- en schapenbedrijf ‘Lomansheide’ aan de Lageweg in IJzevoorde. “Wanneer je 100 hectare Achterhoeks landschap beheert, heb je een verantwoordelijkheid. Ons land is te klein om geen rekening met je omgeving te houden”, vinden ze.

En dat inspelen op die omgeving doen ze met veel inzet. “De Slangenburg is prachtig, ik kom er altijd met veel plezier”, vertelt Kars. Sinds drie jaar draagt hij actief aan de schoonheid van het landgoed bij door het verzorgen van dertig hectare cultuurgrond. “We hebben daar spelregels met Staatsbosbeheer (SBB) over afgesproken. Volgens die spelregels is ons bedrijf nu officieel ‘natuurinclusief’. Op de dertig hectare telen we kruidenrijk grasland en graan zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen. We hebben een deel van onze stal omgebouwd tot potstal, waar we het stro van het graan als strooisel gebruiken. Dat levert vaste stalmest op waarmee we het graan weer kunnen bemesten. Zo is de kringloop rond”, vertelt Kars. Bij de afspraken met SBB hoort ook dat ze op hun eigen akkerbouwpercelen graanranden voor wild en vogels inzaaien. “We zouden nog wel meer aan landschapsverbetering willen doen, zoals bijvoorbeeld het plaatsen van singels tussen percelen, maar dat kan alleen als we elders weer grond terugkrijgen voor de teelt van gewassen. We kunnen en willen veel, maar het moet ook economisch duurzaam zijn,” vertelt Alexandra.

Dit jaar telen Kars en Alexandra voor het eerst op één van hun eigen percelen vezelhennep. Ze doen dat op verzoek van ‘The Place to Be’ aan de Brunsveldweg. Die wil het als bouw- en isolatiemateriaal gebruiken voor een ‘kringloopgebouw’, ter vervanging van een oude stal.

Een andere manier waarop de jonge boeren zich met de omgeving verbinden is de productie van energie. Het zal de wandelaars in IJzevoorde niet zijn ontgaan: het staldak ligt vol zonnepanelen. “1050 stuks, om precies te zijn”, vertelt Kars. “Daarmee is ons bedrijf energieneutraal en leveren we ook nog stroom voor zeventig huishoudens.” Ook wordt al nagedacht over het benutten van die andere potentiële energiebron op het melkveebedrijf: het methaangas uit de mest. “Door de methaan met een generator om te zetten in elektriciteit, sla je twee vliegen in een klap: we verminderen de uitstoot van broeikasgas en voorzien nog eens veertig huishoudens van stroom,” vertelt Kars. Maar voorlopig is dit nog slechts een mooi idee. Investeringen, vergunningen; er zijn nog flinke hobbels te nemen.

Dat melkveebedrijf ‘Lomansheide’ duurzaam is, blijkt ook uit het predicaat ‘PlanetProof’ van FrieslandCampina. Slechts een kleine groep topbedrijven voldoet aan de scherpe criteria van dit keurmerk wat betreft dierwelzijn, weidegang, milieu en biodiversiteit.

Kars en Alexandra beseffen dat steeds minder mensen zich verbonden voelen met landbouw en veehouderij. “Daarom vertellen wij graag ons verhaal”, zegt Alexandra. “Ik werk drie dagen per week als docent veehouderij op het Zone-college in Doetinchem en vind het erg leuk om schoolklassen op ons bedrijf rond te leiden. Maar verder mag iedereen, op afspraak uiteraard, bij ons komen kijken.”

Een afspraak kun je maken via de fraaie website www.lomansheide.nl waarop nog veel meer informatie over het bedrijf staat. En als je toch op die website bent, kun je er meteen een portie streekeigen, natuurvriendelijk rund- of schapenvlees bestellen.

Het Boelekeerlspad

annie

Hanneke van de Velde

Het Boelekeerlspad is een prachtige wandelroute rondom de Boldijk in het buitengebied van Zelhem. De route is in 2002 ontstaan op initiatief van buurtbewoners en met medewerking van aanwonenden en grondeigenaren. Het bevat oude en door ruilverkaveling ontstane nieuwe natuur. Al jarenlang een veel belopen route waar wandelaars uit alle windstreken worden verwelkomd en genieten van prachtige natuur. Ook zijn hier zeldzame dieren en planten te vinden.

Het verhaal van de boelekeerl

“De boelekeerl zit onder ’t vlonder, doarumme meug i-j nooit dichte bi-j ’t water of bi-j de kolk kommen.” Met deze waarschuwing voor de ‘boelekeerl’, een boeman, werden in vroegere tijden kinderen bij sloten, rivieren of meertjes vandaan gehouden. Daarmee begint het wat spannende verhaal rondom deze prachtige wandelroute. Een mythe waarvan sommige schoolkinderen wel eens wakker liggen na bezoek aan het water met de arm van de boeman er midden in. Met de QR-code hiernaast, kun je het hele verhaal van de boelekeerl horen.

De eerste stap: ontwikkeling van een nieuw natuurgebied

Het natuurontwikkelingsgebied Heidenhoekse Vloed is in 1997 aangelegd door de ruilverkaveling Hengelo-Zelhem. Van de landbouwgrond werd de bemeste toplaag afgegraven. Hierdoor kwam het oorspronkelijke leemhoudende zand weer tevoorschijn. 

Na korte tijd kwamen de ‘vroegere’ bewoners, zoals het pioniersplantje teer guichelheil, weer terug. Dit plantje was rond 1850 voor het laatst gezien in de Achterhoek. Parnassia, het gevlekt zonneroosje en zonnedauw komen hier nu ook weer voor. De boomkikker, een gifgroen kikkertje, is weer te zien en zeker ook te horen. Op een mooie voorzomeravond geeft dit beestje prachtige concerten. Niet voor niets wordt het hierdoor ook wel boerenleeuwerik genoemd. Ook vleermuizen hebben hier een onderkomen. De vleermuizenkelder in het gebied is de plaats waar ze overwinteren.

De wandelroute door het stroomgebied van de Halsche Vloed

Vol enthousiasme vertellen Tonnie Klein Lebbink en Gerrie Til over het ontstaan en de ontwikkelingen van de wandelroute. Beide zijn al vanaf het begin betrokken bij het Boelekeerlspad en zijn er nog steeds intensief mee bezig.

Het begon allemaal met een aantal buurtgenoten die graag door de nieuwe natuur wandelden. Een logische volgende stap was om daar een ‘echt’ wandelpad doorheen te maken. Zo was het makkelijker om van het natuurschoon te genieten. Er werd samenwerking gezocht met onder andere Staatsbosbeheer en het Waterschap en particulieren uit de buurt. Ook werden diverse sponsoren aangetrokken om de wandelroute een professioneel uiterlijk te geven met informatiepanelen, brochures en een website. Uit diverse potjes werd subsidie toegekend.

De nieuwe informatiehut

Dit heeft ertoe geleid dat het Boelekeerlspad op 1 april 2002 feestelijk kon worden geopend. De route kent drie startplekken: bij de Boldiek, op de Nijmansedijk en op de Stadsedijk. Een speciaal kenmerk van de route is dat deze één kant op loopt. Hierdoor is het minder druk op het pad en genieten wandelaars nog meer van de mooie omgeving.

Maar daar is het niet bij gebleven. Dankzij de deelname aan het TRAP routeproject is in 2006 een semiverhard fietspad, het zogenaamde Schoolpad, gerealiseerd en ook een observatiehut met picknickplaats en de boelekeerlshand (zie foto). In 2010 volgde de grondwatermeter (zie foto) en in 2015 werd het Schoolpad verlengd en een tweede fietspad, het Lettinkpad, aangelegd.

Vanaf kasteel Slangenburg, vanaf de TOP in Zelhem en vanaf de kerk in Halle zijn aanlooproutes naar het Boelekeerlspad uitgezet. Deze routes hebben een lengte van ongeveer negen kilometer. Samen met de zes kilometer van het Boelekeerlspad is het een mooie wandeling voor de lange afstandswandelaar.

Nieuwste aanwinst op de route

Na twintig jaar was de infohut bij de Boldiek aan vervanging toe. In 2023 is hier een nieuw informatiepunt onthuld. Een nieuw onderkomen met de luxe van een eigen toilet.

De grondwatermeter

Nieuwe natuur op landgoed Het Maatje

annie

Joop Helmink

Ontstaan van Het Maatje

Op het landgoed van boerderij Het Maatje aan de Vreeltstraat is een heel bijzonder, nieuw natuurgebied ontstaan. Wie had dit twintig jaar geleden kunnen denken? Op initiatief van Jan Hammink werd het verdienmodel van het boerenbedrijf dat hij voerde, veranderd in een grootschalig natuurproject, zonder daarbij de zekerheid dat hij er de kost mee kon verdienen. Heden ten dage is Het Maatje een landelijk voorbeeld hoe landbouwgrond teruggegeven kan worden aan de natuur.

Nieuwe natuur

Nieuwe natuur is zeker ontstaan, daar raken Jan en zijn steun en toeverlaat Jop Bakker niet over uitgepraat. Toen de shovels over het land trokken om de akker- en weidegronden om te bouwen tot het bosgebied dat we nu kennen, kwam Jop Bakker in beeld. Jop is bosbouwkundige met jarenlange ervaring in het beheren en onderhouden van eeuwenoude bossen en landerijen in binnen- en buitenland. Hij kan daardoor van alles vertellen over flora en fauna. Jop werd bij het project betrokken als vrijwilliger en hij kan Jan bijstaan bij beslissingen die genomen moeten worden over beheer en behoud.

Landgoed

Het veertig hectare groot landgoed is verdeeld zoals het oude Achterhoekse landschap grootschalig aanwezig was in vroegere tijden. Dertig hectare bosgebied, afgewisseld met weide, landbouwgrond en woeste, onbeplante gronden waar de natuur helemaal zijn eigen gang kan gaan. Om het project financieel haalbaar te maken kwam een gedeelte van het landgoed beschikbaar voor woningbouw. Jan heeft het beheer van het landgoed en is primair verantwoordelijk voor de toegang en het onderhoud van de paden. De natuur gaat uiteindelijk zijn eigen gang en zal zich ontwikkelen als de omstandigheden het toelaten. Toch is een zekere mate van onderhoud en dunning van het bosgebied wenselijk omdat dat ruimte geeft aan flora en fauna. Dunning vindt alleen plaats in het aangeplante deel, in de natuurlijke ontwikkeling wordt niet ingegrepen. De natuur op het landgoed ontstaat vooral spontaan en zal zich blijven ontwikkelen. De ontwikkeling, opzet en het beheer van het gebied dient als voorbeeld..

Voorbeeld voor natuurontwikkelaars

Deskundigen, nationaal en internationaal melden zich bij Jan en Jop om te vragen naar hun ervaring in dit gebied. De ontwikkeling, opzet en het beheer van het gebied dienen als voorbeeld voor nieuwe plannen die in Nederland moeten worden gerealiseerd. Jan Hammink is daar blij om en ook een beetje trots, omdat hij in het begin, toen hij met de plannen naar buiten kwam, vooral scepsis en tegenstand ontmoette.

Onderhoud en beheer

Het onderhoud van het gebied vergt toch wel enig beleid. Hiervoor wordt hulp aangeboden door studenten van de middelbare bosbouwschool Yuverta te Velp. Die kunnen hier een schat aan ervaring op allerlei gebied opdoen. Zelfs de vrijwillige brandweer biedt training aan in dit gebied voor hun corpsleden om ervaring op te doen, o.a. om te werken met een kettingzaag. Jop vertelt dat die ingrepen minimaal hoeven te zijn om een bepaalde diersoorten een leefgebied te geven waardoor ze beter gedijen. Diverse soorten vlinders zijn al gespot op een stuk land dat overgelaten is aan de natuur waardoor planten en bloemen vrijuit kunnen groeien. De ontwikkeling van struiken en bomen kan door grazers beperkt blijven.

Bielheimerbeek

Het heeft enorme voordelen opgeleverd dat de Bielheimerbeek meanderend door het landgoed is aangelegd. Niet alleen voor het landgoed, de hele Slangenburg en omgeving profiteert van deze ingreep. De beek is in de jaren zestig van de vorige eeuw gekanaliseerd omdat destijds het beleid was om het water zo snel mogelijk af te voeren naar de Oude IJssel. Nu is dat juist omgekeerd: hoe houden we water vast als het nodig is en wanneer moet het sneller weg. Het Maatje leert oplossingen voor het gebied omdat wateropvang en buffering prachtig kan worden gerealiseerd. De visstand in de beek was slecht omdat de vissen niet stroomopwaarts konden komen door de stuwen in het water. Door op verschillende plaatsen zogenaamde vistrappen aan te leggen zijn de karper, winde, snoek en veel andere soorten weer grootschalig aanwezig in het stroomgebied.

Flora en fauna

Jan en Jop worden helemaal enthousiast als de ontwikkeling en de toename van het het wildbestand ter sprake komen. Reeën, vossen, das, steenmarters, boommarters, otter, zelfs de vraatsporen van de bever zijn al gespot. Dat de wolf zich zal laten zien is een zekerheid volgens Jop Bakker. Hoe deze zich zal kunnen handhaven vergt een grote aanpassing van ons mensen en professionele wild beheerders in de omgang met zo’n dier en of dat lukt is nog lang geen zekerheid. Vogels zoals steltloper soorten zijn gezien. Voor vleermuizen is een vleermuiskelder gebouwd van 14 x 2,5 x 2,5 meter. Diverse soorten zijn al gespot zoals de franjestaart-vleermuis, de grootoor-vleermuis en de dwergvleermuis. Voor de kerkuil, torenvalk en andere vogelsoorten zijn diverse nestkasten geplaatst, waar al ruim gebruik van wordt gemaakt. Planten zoals zeldzame varens worden waargenomen, die alleen op kalkrijke kwel groeien. Diverse bloeiende soorten zoals orchideeën en hyacinten worden gezien, evenals veel grassoorten en andere soorten planten die in onze streek normaal niet voorkomen.

Wandelaars

Het gebied biedt veel voor natuurliefhebbers. Er is een prachtig lanenstelsel met diverse routes gecreëerd op het landgoed. Men kan er volop genieten van al het moois. Opvallend is dat de aanwezigheid van de snelweg A18 die honderden meters langs het gebied gaat, nauwelijks waarneembaar is. Een prachtig begroeide aarden wal van acht meter hoog houdt bijna alle geluid van de weg tegen.

Nieuwbouw

Het oorspronkelijke plan voor nieuwbouw was een kasteelachtige woning met zes gelijksoortige woningen naast het hoofdgebouw in een halve cirkel. Daar bleek geen belangstelling voor te zijn. Later heeft een projectontwikkelaar een plan geopperd van twintig kleinschalige woningen. Daar kwam teveel protest tegen op gang. Een zorginstelling, met een plan om veertig zorgappartementen te bouwen kreeg de financiering niet voor elkaar. De gouden tijden met lage hypotheekrentes vanaf 2015, waardoor een gebrek aan woningen en kavels voor nieuwbouw ontstond, blies nieuw leven in het prachtige woonplan midden in de natuur van Het Maatje. Inmiddels zijn zeven kavels verkocht en is de bouw van drie woningen gestart.

De eerste drie woningen in aanbouw

Wandel rumoer

Er ontstond wat wandel rumoer tussen de verstokte wandelaars in het gebied en de nieuwe eigenaren van de kavels. Het plan voorziet erin dat de kavels aan de waterkant tot aan het water doorlopen, waardoor er geen pad meer rest voor wandelaars. Onbegrip ontstond. Uiteindelijk blijkt dat er in het plan wel degelijk voor gezorgd is da wandelaars kunnen blijven genieten van hun dagelijkse wandeling door Het Maatje. Weliswaar met een verlegde route achter de percelen van de woningen. Jan Hammink geeft aan dat deze oplossing altijd de bedoeling was, maar door onverwachte kavelindeling kwam dit niet goed uit de verf. Jan geeft aan dat hij hiervoor geen enkele verantwoording voor of bemoeienis mee heeft en vindt het jammer dat deze misverstanden zijn ontstaan. Hij hoopt en verwacht dat deze nu uit de weg zijn, zodat nieuwe bewoners en wandelaars ieder op zijn eigen manier van de prachtige omgeving kunnen genieten.

Nieuwe ontwikkelingen bij Slangenburgse kerk

annie

Toos Lenderink

Naar de kerk gaan was in mijn beleving een lange zit en een preek op zondag en af en toe een rouw- of trouwdienst. Maar dit beeld blijkt allang niet meer te kloppen. De Slangenburgse kerk is vooral een pleisterplaats waar veel mensen zich thuis voelen. Helma van Loon, predikant, vertelt over de vele vernieuwingen.

Al sinds haar komst, mei 2016, naar Slangenburg wilde ze veranderingen in gang zetten en vooral de kerk laagdrempelig en open maken. Sommige dingen duren lang, maar heel veel is er al wel gelukt.

Naast de kerk wordt een natuurlijke buitenzitplaats aangelegd. Bij mooi weer een uitgelezen plekje. Het rood-witte lint geeft al aan waar het komt (zie grote foto). Houten banken, een schaduwdoek en een omheining van houten paaltjes maken er een intiem plekje van. Op deze pleisterplaats kunnen ook buitenvieringen gehouden worden.

Nieuw wordt het stiltecentrum in de kerk. Het blijkt dat mensen daar behoefte aan hebben. Hoe vaak is er niet aan Helma gevraagd als ze er op een doordeweekse dag was “Mogen wij even in de kerk?”  Dat wordt straks mogelijk met een open voordeur en glazen wandafscheiding waardoor je de kerk in kunt kijken. Hier kunnen mensen een kaarsje aansteken en even tot zichzelf komen. Ook het labyrint, dat er sinds 2016 ligt, trekt veel mensen.

Janny Jansons vervult als voortrekker van de pioniersgroep een belangrijke rol. Dit team organiseert veel activiteiten om mensen te begeleiden in een persoonlijke zoektocht. Zoeken naar een spoor om te gaan via natuurwandelingen, kloosterwandelingen, mediteren met de bijbel, Taizévieringen of schilderen. Een grote groep mensen uit Slangenburg en wijde omgeving doet hier met veel plezier aan mee. Ook niet-kerkelijken zijn hierbij van harte welkom en voelen zich er thuis. Ik was bij de groep “tekst en gesprek”. Het was mooi om hieraan mee te doen. Je voelt je welkom en de gesprekken gaan de diepte in, waarbij iedereen zichzelf mag zijn.

Eén keer in de maand is er op zaterdag een activiteit. Mediteren met klankschalen, meditatief dansen of een pelgrimsstaf maken: “Als er iets opborrelt gaan we er op in”.

Voor de verschillende activiteiten, georganiseerd door de pioniersgroep, wordt per keer een kleine bijdrage betaald en je hoeft hiervoor echt geen lid van de kerk te zijn.

Het pioniersteam

Maar ook binnen de gewone kerkelijke gemeente is niet meer alles zoals vroeger. Sinds kort is er een creatieve middag op woensdag waarbij gehandwerkt wordt aan een gezamenlijk project. Nieuw is ook de muziek- commissie die meer concerten binnen of buiten gaat organiseren.

Slangenburg is samen met drie andere kerken onderdeel van de Protestantse Gemeente Doetinchem. Door de coronaperiode is het opnemen van vieringen en digitaal uitzenden hiervan in een stroomversnelling gekomen. Meerdere mensen volgen ook nu vieringen online via kerkdienstgemist.nl

Zijn er nog meer plannen voor de toekomst?

“Meer naar buiten gericht zijn, dat iedereen zich vrij voelt om te komen op deze onnavolgbare plek. Er wordt de mensen niets opgelegd.

Het doel is alleen dat mensen die het fijn vinden om hier te zijn, zich van harte welkom voelen”.

Lichtjeswandeling

annie

Betoverend en sfeervol

Zaterdag 17 december 2022. Met een groep familie en vrienden kwamen we iets na zessen aangereden over de Kasteellaan. In het pikkedonker dook in de verte een verkeersregelaar op. Er was nog plaats op het parkeerterrein naast het kasteel. En het was koud, heel koud! Op de gracht lag een dun laagje ijs.

Wát een plaatje! Kasteel Slangenburg uitgelicht, een verlichte kerstboom op het binnenplein, ontvangst door midwinterhoornblazers, vuurkorven en duizenden, duizenden lichtjes.

We gingen op pad, volgden het licht door het bos en kwamen al snel de eerste verrassing tegen. Een gezellig kroegje, mooi tafereeltje ook. Eén en al gezelligheid, maar helaas was er geen plaats….

Doorlopen dan maar, en we werden opgewacht door een verlicht persoon. “Ze zeggen dat jullie op zoek moeten naar een Koning, maar luister eens even héél goed! Er is hier maar één koning, en dat ben ík”. Verder op weg ontmoetten we een poortwachter, die met lei en krijt opdracht had iedereen te turven die over het bruggetje wilde. Ik weet niet hoeveel bezoekers ze heeft geturfd, het moeten er enkele honderden zijn geweest. Een engel, ook weer prachtig uitgelicht mét aureooltje, die de weg wees. Een herder. Bij het labyrint Maria die nog zwanger was en uiteindelijk de eenvoudige stal waar Jozef en Maria waren mét baby. Het kasteel zelf was óók verlicht. De verschillende kamers op de begane grond, uniek om het van deze kant zo dichtbij te kunnen zien.

Om het koetshuis heen gelopen, wachtte ons de zoveelste verrassing. Stelt u zich een Dickens-achtig kerstkoor voor tegen de achtergrond van de zijgebouwen, uitgelicht door een vuurschaal. Sfeervol, meerstemmig, loepzuiver, uit het hoofd en swingend! Verder waren er kraampjes om ook de inwendige mens te verwarmen, met poffertjes, wafels, koffie, chocolademelk etc.

De route was in het geheel omgeven door duizenden kaarsjes en lampjes. Waxinelichtjes in jam- en weckpotten, in lantaarntjes op hogere prikkers, vuurkorven en vuurschalen, lieflijke lampjes in de bomen langs de route; dat laatste vooral in de kasteeltuin.

Je merkt dat de lichtjeswandeling met heel veel liefde en aandacht wordt vormgegeven en georganiseerd. De locatie is natuurlijk fantastisch en wordt goed benut, maar dankzij de vele, vele vrijwilligers die op de been zijn, wordt het pas echt geweldig.

Wat mij betreft is de lichtjeswandeling een aanrader voor iedereen die iets actiefs wil doen in de donkere dagen voor kerst. Het kasteel en zijn omgeving op een andere manier beleven of op een mooie manier in kerstsfeer komen.

Na een goed uur wandelen en ongeveer een kwartier muziek luisteren stapten we weer in de auto naar huis. Daar vervolgden wij de negende verjaardag van onze dochter geheel in stijl met warme chocolademelk, glühwein en een taartje.

Het was klasse!

Tot volgend jaar! Dan zijn we er weer graag bij!

Marieke Salemink-van der Burg

Vriend van de Slangenburg sinds 2018