Aan de Steverinkstraat in de Gaanderse Hei is de vlasakker van Heleen van Os-Lorijn: het resultaat van haar passie om oude ambachten te koesteren en uit de vergetelheid te halen. Voor Heleen is vezelvlas één van de producten die ze oogst in haar tuin en waarvan ze de zaden bewaart om de liefhebber ter beschikking te stellen. Ik ontmoet Heleen op een mooie zomeravond op de dag dat de vlasstengels zijn “getrokken” en te drogen gelegd. Deze handeling volgt op het zaaien, groeien , wieden, bloeien en het zaden zetten van het vlas, de grondstof voor de productie van linnen.
Productieproces
Voor 1920 werd er nog vlas geteeld op bijna elke boerderij, ook in onze streek. Het proces van vlasstengels tot een linnen product was zeer arbeidsintensief en daardoor was linnen heel kostbaar.
Omstreeks de 100ste dag van het jaar kon vlas gezaaid worden, dat was een secuur karwei en moest nauwgezet worden gedaan. Na opkomst van het zaad was het belangrijk om het onkruid te verwijderen. Na 100 dagen kon geoogst worden, de tijd was rijp als de vlas “geschoond was” dan vielen de blaadjes aan de voet van de stengel eraf. Dan begon het proces om tot uiteindelijk een linnenkabinet vol met kostbaar linnen te komen.
Het productieproces van vlas
Drogen: het drogen van het vlas op schoven of op een rek
Repelen: zaadbollen eraf kammen (na de rogge-oogst)
Rotten: de stengels laten rotten om de vezel los te weken van de houtstructuur
Drogen: de vlas wordt rechtop zetten waardoor het rottingsproces stopt
Braken: de stengels breken om de houtstructuur te verwijderen, en de vezels vrij te maken ( als de aardappels uit de grond zijn)
Hekelen: de vlasstengels over de hekel halen (een blok met fijnmazig opgestelde ijzeren spijkers) waardoor de laatste resten van de houtstructuur worden verwijderd en het vlaslint zich splijt
Vlechten: de vezels vuistdik vlechten tot een ”poppetje” en opslaan voor verder verwerking
Vlasrokken maken: de vlaspoppetjes uit elkaar halen, de vezels moeten in lengtedraad liggen en niet in een kluwen, anders kan er niet gesponnen worden
Spinnen en Weven
Na het productieproces kan het spinnen beginnen. Dit tijdrovende werk was echt werk voor de lange winteravonden en –dagen. Voor een lap linnen stof van 70 cm breed en 10 meter lang is meer dan 30 km garen nodig. Na het spinnen moet de draad afgehaspeld worden, gewassen en eventueel gebleekt.
Was er voldoende garen gesponnen voor een rol linnen, dan werd de wever gewaarschuwd. Aan de Steverinkstraat was rond 1822 ook nog een wever actief.
Voordat de doekrolletjes netjes in de kast konden worden gelegd, volgde een uitgebreid proces van reinigen, wassen en bleken van de ruwe linnen stof.
Het resultaat een goed gevulde linnenkast
De linnenkast was de trots van “de dochter des huizes”: zij zorgde ervoor dat als ze trouwde de linnen-uitzet voor elkaar was.
Voor elke levensfase in een mensenleven was linnen nodig. Bij de geboorte van een kind werd de baby in linnen gewikkeld en bij het einde van het leven werd het lichaam in een linnen hennekleed gewikkeld. Heleen heeft nog een mooi exemplaar van een doodskleed van EBW aan de kast hangen. Dit monogram staat voor Everhard Bernardus Witten, geboren op Bouwhuis in de Slangenburg. Van tafellaken tot beddengoed en werkkleding, alles werd gemaakt van linnengoed.
Verloren kennis
Heleen wil alles weten over de geschiedenis van linnen en de productie ervan. Ze vertelt dat de Egyptenaren al de fijnste linnen stoffen in gebruik hadden.
Het is het waard om te onderzoeken hoe het in onze geschiedenis werd gebruikt en toegepast. Heleen doet daarom een oproep aan iedereen die wat weet van dit oude ambacht. Veel kennis is verloren gegaan in de tijd. Welkom bij Heleen dus om hierover van gedachten te wisselen. Omdat Heleen het belangrijk vindt deze kennis aan de volgende generatie door te geven, worden haar kleindochters volledig ingewijd in de geheimen van vlas en linnen.
Spreekwoorden en gezegden met betrekking tot vlas
Ergens op vlassen (op iets belust zijn, op iets loeren)
Over de hekel halen (iemand flink onderhanden nemen)
Dat vlas is niet te spinnen ( daar is niets mee te beginnen )
De uitzet verzamelen ( uitzet zijn de goederen o.a. linnen die een meisje mee krijgt als ze gaat trouwen, waarmee ze uit haar rechten van de nalatenschap werd gezet) )
de (linnen) lakens uitdelen ( het voor het zeggen hebben)
ne vrouwenhand en ne peerdentand meugen nooit stille staon
ergens een hekel aan hebben (iets niet fijn vinden)
Op een regenachtige middag ontmoet ik een zeer in mensen geïnteresseerde Joost Engelberts in het Zondagsschooltje aan de Goorstraat. Hij is daar voor filmopnamen. Dat zijn belangstelling voor mensen groot is blijkt uit de interesse die hij aan de dag legt voor de Slangenburgh-boode met haar verhalen over de bewoners van deze streek. Joost is regisseur en producent. Hij woont in Amsterdam en heeft twee jonge kinderen. Ik spreek met hem over de vijfdelige podcastserie Onland waarin de moord op Rinie Weelheesen uitgebreid aan de orde komt.
Op de vraag wat hem ertoe bracht de podcast over Rinie Wielheesen te maken antwoordt hij: “Ik luister heel veel naar podcasts en ik vind het een schitterend medium, maar ik had er nog nooit een gemaakt. Je komt nooit dichter bij het hoofd van de mensen dan hierbij, net als in een hoorspel. Podcast luister ik heel vaak bij het afwassen of een stukje lopen. En daarbij denk ik dat de moord op Rinie altijd wel in mijn hoofd heeft gewoond.
Wat ik zo verschrikkelijk vond is dat zo’n moord veroorzaakt dat de desbetreffende persoon alleen maar contouren heeft, geen kleur meer heeft, platgeslagen is, de diepte eruit is. Je hoort alleen nog maar als je aan Rinie denkt, het meest gruwelijke dat je je kunt bedenken. En dat vond ik zo oneerlijk. Dus ik heb in mijn achterhoofd gehad of ik iets kon vinden om iemand die zoiets verschrikkelijks is aangedaan, die bij mij in de buurt heeft gewoond maar die ik nooit heb gekend, of ik die wat meer personage kon geven. Stel je toch eens voor dat dat zou lukken…… En nu aan het eind denk ik dat dat goed gelukt is. Ze woont in mijn hoofd, ik denk elke dag aan haar, ze is veel meer geworden dan een vaag omlijnde figuur. Ik voel haar gemis heel goed, ik voel wat zij heeft betekend in de korte tijd dat ze hier was, wat het gemis aan haar heeft betekend voor zoveel mensen, ik weet hoe erg er naar haar verlangd wordt en dat maakt haar wie zij is”.
Het heeft je wel al die tijd beziggehouden?
“Ik dacht dat ik nooit iemand er iets over vertelde maar een vriendin zei dat ik dat al zo vaak had verteld. Daar was ik erg verbaasd over omdat ik juist dacht dat ik het erg bij me hield maar blijkbaar was dat niet zo. Het zit in mijn hoofd. Het is heel erg bijzonder dat ik de kans kreeg dit verhaal te maken. Ik ben televisiemaker en ik heb heel veel gereisd voor mijn werk, maar ik heb nog nooit zo’n reis naar mijn eigen huis gemaakt. Dat vond ik bijzonder. Terug in de tijd te mogen en naar de mensen en het gebied terug te gaan. Dit gebied heeft mij ook gevormd. Ik was nog maar drie jaar toen het gebeurde. Ik denk zonder overdrijven dat het wel een kras is gebleven op mijn leven. Je denkt dat alles veilig is en dat kun je dan niet rijmen met zo’n gebeurtenis. In een omgeving waar je alles vertrouwt en waar eigenlijk ook niets gebeurt”.
Er is 100.000 keer naar jouw podcast geluisterd. Zijn er ook vervelende reacties geweest?
“Ja, één reactie hoewel die ook niet echt vervelend was. Iemand per email, hij woont hier in de buurt, vond mij een westerling die de Achterhoekers de maat kwam nemen. En maar even hier naar toe kwam om te zeggen hoe het allemaal zat. Ik moest wel weten dat ik voor hetzelfde geld een haatcampagne tegen de abdij zou veroorzaken en dat men dan de boel in de fik zou steken. Ik schreef daarop terug dat hij dan wel een lage dunk van de mensen hier had. Die zijn daartoe echt niet zomaar bereid en in staat. Ik heb verder niet met hem gecorrespondeerd”.
Wat vind je ervan dat mensen zich afvroegen of je dit wel moest doen?
“Dat snap ik zo goed. Het moeilijkste stuk van dit verhaal maken was dat ik het eerste half jaar dacht: waarom ben ik hieraan begonnen, wat geeft mij het recht dit te doen, dit verdriet is van iemand anders wat moet ik hier eigenlijk mee? Die vraag werd mij steeds gesteld en ik vond het een supermoeilijke vraag om te beantwoorden. Ik had daarover een discussie met de voor mij belangrijkste mensen, mijn familie want die woont hier. Voor mij was het inderdaad gemakkelijk praten, ik woon in Amsterdam en niemand daar kijkt mij erop aan, maar mijn familieleden wonen in deze gemeenschap en ik voel verantwoordelijkheid naar hen toe. Zij hebben ook gezegd waarom zou je het doen? En toen is er een discussie geweest waarbij een interessante vraag naar voren kwam: is degene die het nauwst bij een gebeurtenis betrokken is, de eigenaar van de vertelling van die gebeurtenis of is dat niet zo? Dat vond ik een heel interessant gesprek en daar waren verschillende meningen over. Uiteindelijk kan ik niet anders zeggen dan dat het verhaal mij bij de hand heeft genomen en zich aan mij heeft verteld. Het is voor het eerst in mijn leven dat dit gebeurd is. In dit geval was het bijna zo dat het verhaal aan mijn deur klopte, mij aan de hand nam en zei je moet hierheen. Het verhaal heeft zichzelf verteld. Dat is geen excuus hoor. Heel vaak heb ik het gevoel gehad dat ik iets onbehoorlijks deed. Ja”.
Hebben de luisteraars voor deze podcast moeten betalen?
“Nee een podcast levert niets op. Ik kreeg een budget dat amper toereikend was om de onkosten te betalen. Het is echt liefdewerk oud papier”.
Stel er komt een doorbraak en de moord wordt opgelost. Wat dan?
“Ik heb een afsluiting gemaakt (vijfde en laatste deel, JW) waarin ik zeg dat ik een postbusje plaats en daarin kunnen berichten worden gezet. Die berichten neem ik heel serieus en ik heb met Gerrie, de zus van Rinie, afgesproken dat wij het even laten rusten, maar dat ik ze ga verzamelen en dat ik daar zorgvuldig mee omga. Als er een oplossing komt zou dat fantastisch zijn. Dat is denk ik voor Gerrie en haar familie het belangrijkste. Dan zal ik dat zeker vertellen en een extra uitzending maken want er is nog heel veel te vertellen. Het verhaal is niet klaar, het is nooit klaar”.
Een documentaire?
“Ik vind dit bij uitstek geschikt als een luisterverhaal. Nu heb je de mogelijkheden mee te gaan in het verhaal. Het is goed zo”.
De Koekendaal is al jaren een begrip in Doetinchem. Het 43 hectare grote bosgebied, loof en dennen, biedt een leuk dagje uit voor jong en oud. Met een bijenweide, trimbaan, speelweide, dierenweide, kinderboerderij, kruidentuin en twee wandelroutes is er altijd iets te beleven.
Buha bv
De Koekendaal wordt beheerd en onderhouden door Buha. Buha is een voormalige afdeling van de gemeente Doetinchem en werkt nu als overheidsbedrijf voor diezelfde gemeente. Buha is naast het beheren en onderhouden van het groen verantwoordelijk voor parkeren, handhaving, het inzamelen van afval en het beheren en onderhouden van onder andere de gemeentelijke begraafplaatsen, gemeentelijke accommodaties, sportvelden, riolering, openbare verlichting, wegen en bruggen.
Directeur Wim de Korte legt uit: “Iedere inwoner van de gemeente Doetinchem maakt, bewust of onbewust, dagelijks gebruik van ons werk. De inwoner staat bij ons dan ook op de eerste, tweede en derde plaats. We willen met ons werk een aantoonbare bijdrage leveren aan het leefklimaat in de gemeente Doetinchem. De Koekendaal is voor ons een fantastisch gebied om te beheren en onderhouden omdat je direct ziet hoeveel plezier mensen uit de wijde omtrek eraan beleven.
We zorgen bijvoorbeeld voor de dieren, bomen en het onderhoud aan paden en poelen”. Wim de Korte woont zelf vlakbij de Koekendaal. “Ik mag er zelf heel graag een rondje hardlopen. Wat mij opvalt is dat er van vroeg tot laat door jong en oud heel veel gebruik wordt gemaakt van dit prachtige gebied”.
Een unieke plek
In de Koekendaal is voor natuurliefhebbers van alles te zien. Het bos daar bestaat uit vijf verschillende soorten bos: droog berken-zomereikenbos, droog wintereiken-beukenbos, vochtig wintereiken-beukenbos, elzen-eikenbos. Daarnaast zijn er verschillende dieren te bewonderen: de Blaarkop koe en Maas-Rijn-IJssel koe (Mrij), Drents heideschaap, Nederlandse Landgeit, Sanen geit, een ezel, meerdere kippen en pauwen.
Kruidentuin In het hart van Natuurpark Koekendaal is een kruidentuin te vinden. “De kruidentuin is een waardevol project binnen de Koekendaal”, vertelt Wim de Korte. “Daar werken vrijwilligers met veel zorg aan een tuin vol geneeskrachtige kruidenplanten. Zo wordt het gebruik van kruiden weer onder de aandacht gebracht”. De tuin is geopend voor bezoekers. In de tuin staan een paar bankjes om lekker van de kruiden, geuren, kleuren, atmosfeer en de mooie natuur te genieten. Ook kunnen bezoekers deelnemen aan een workshop kruidenproeven die door de vrijwilligers wordt georganiseerd. Met een kleine groep mensen (max. 5 personen) kunt u kruiden proeven, de verschillende inhoudsstoffen van de kruiden leren en hoe deze ons van nut kunnen zijn voor onze gezondheid.
De Slangenburgh-boode in het teken van water, dan kun je niet om het Waterschap heen. In een gesprek met ing. Louis Zweers en zijn collega Gé Brouwer van het Waterschap Rijn en IJssel geven zij graag meer inzicht in wat het waterschap voor Slangenburg en omgeving betekent.
Stroomgebied
Op de parkeerplaats van kasteel Slangenburg wordt tussen de buien door een grote kaart uitgevouwen op de motorkap van de auto. Deze kaart geeft alle sloten, beken en rivieren in het gebied Slangenburg weer. We zien de Boven Slinge die zich ten oosten van Slangenburg splitst in de Beneden Slinge die door Slangenburg loopt, richting de Bielheimerbeek, en de Bielheimerbeek die ten zuiden van Slangenburg richting de Oude IJssel stroomt.
Ing. Louis Zweers en zijn collega Gé Brouwer van het Waterschap Rijn en IJssel geven graag meer inzicht
Oppervlakte water
Het Waterschap Rijn en IJssel omvat het gebied Achterhoek, Liemers, een gedeelte van Overijssel en rand van de Veluwe. Het beheert het oppervlakte- en grondwater (niet de drinkwatervoorziening) in de ruimste zin van het woord. Het Waterschap is goed in de afvoer van water, hiervoor hebben ze een waar netwerk van watergangen, sloten, kanalen en rivieren waarvoor ze verantwoordelijk zijn. De ontelbare stuwen en gemalen zorgen ervoor dat de hele regio droge voeten houdt, ook als er zich extreme situaties voordoen. De dijken zijn een belangrijke element om dat doel te verwezenlijken en behoren ook tot de verantwoordelijkheid van het Waterschap.
De kwaliteit van het oppervlaktewater is voor het Waterschap een belangrijke taak. Diverse rioolwaterzuiveringsinstallaties ontvangen het rioolwater van de gemeenten waar o.a. bacteriën zorgen dat het vuile water weer schoon gemaakt wordt zodat het geloosd kan worden op het oppervlaktewater. Deze zuiveringen worden door het Waterschap beheerd. Een groot aandachtspunt is dat het rioolwater wordt gescheiden van het regenwater. De zuivering van rioolwater door bacteriën werkt het best als dat zo vuil mogelijk is. Als het grootschalig gemengd is met schoon regenwater is de hoeveelheid vooral bij piekbelasting veel te groot, waardoor de bacteriën meer moeite hebben om het water schoon te maken. Door de zuivering van het rioolwater is het oppervlaktewater de laatste decennia veel schoner geworden en dat is te merken aan de visstand, die in de watergangen en rivieren aanzienlijk is toegenomen.
Klimaatverandering en de Achterhoek
Het Waterschap was tot voor kort vooral bezig om water af te voeren in hun gebied. Onze delta krijgt veel water te verstouwen en er is weinig overlast. De akkers zijn op tijd redelijk droog, zodat de boeren het land kunnen bewerken en grote dijkdoorbraken zijn de laatste decennia hier niet voorgekomen. Door de klimaatverandering zijn er verschuivingen in de neerslagpieken. In het verleden viel er meer neerslag in de winter maar dit is langzaam verschoven naar pieken in de zomer. Ook zijn er periodes met watertekorten waarbij het grondwaterpeil zakt. De laatste drie droge zomers vallen hierbij erg op. De Achterhoek is een van de droogste gebieden van Nederland. Weinig regenwater en de structuur van de zandgronden zijn onder andere de oorzaak dat het grondwaterpeil is gedaald naar een zorgelijk niveau. Het Waterschap onderzoekt of het afvoeren van oppervlaktewater niet is doorgeschoten en de behoefte ontstaat om het water juist vast te houden. “Droogteschades in onze gebieden kunnen wel eens groter worden dan waterschades. Daarbij komt dat een waterpiek geen overlast mag veroorzaken”, aldus Louis. Hiervoor wordt beleid ontworpen.
De stuwen in de grote watergangen worden hoger afgesteld en in de duikers van de kleinere watergangen en sloten worden boerenstuwen en ballonnen geplaatst. Grote vraag is wanneer moet worden ingegrepen om af te voeren en wanneer om vast te houden. Voor het bosgebied van Slangenburg is het ook van belang dat het waterpeil niet verandert, omdat grote loofbomen zoals de beuk het moeilijk krijgen als het grondwaterpeil zakt.
Gé Brouwer controleert de stuw
Projecten
Een groot project dat direct in de omgeving van Slangenburg door het Waterschap is gerealiseerd, is het Masterplan De Pol in het stroomgebied van de Bielheimerbeek en Oude IJssel. Hiervoor zijn vistrappen gemaakt en is de loop van de Bielheimerbeek verlegd, waardoor de afwatering wordt vertraagd. Tevens is een bypass gegraven in het natuurgebied van Hammink aan de Vreeltstraat. Langs het sluiscomplex De Pol wordt het Pieterpad geleid en een prachtig fietspad volgt de Oude IJssel van Doetinchem naar Gaanderen. Voor de vissport zijn een tiental visplaatsen aangelegd, zodat ook sportvissers hier van hun hobby kunnen genieten.
Zumpe
Voor het gebied de Zumpe is speciale aandacht. Dit zeldzame natuurgebied wordt op dit moment uitgebreid. De bijzondere kalkhoudende laag onder de Zumpe zorgt voor een unieke flora en fauna. De gemeente Doetinchem realiseert dit in opdracht van de provincie. Het Waterschap brengt kennis en kunde in en realiseert voorzieningen voor de waterhuishouding in dit gebied. Ballonnen in duikers in watergangen hebben ook de afgelopen droge jaren hier het waterpeil langer in stand kunnen houden.
Oplossingen
Er moet naar creatieve oplossingen worden gezocht om toekomstige overschotten en tekorten te kunnen handelen. Louis geeft aan dat het Waterschap samen met de gemeente Doetinchem zogenaamde stresstesten heeft uitgevoerd waarmee inzichtelijk gemaakt wordt wat waterschappen doen in extreme situaties die bijvoorbeeld één keer in de 1000 jaar voorkomen. Het waterschap bespreekt deze resultaten momenteel met o.a. natuurorganisaties in regionale sessies. Om de continuïteit van de taken van het Waterschapbeleid te kunnen waarborgen heeft Gé Brouwer de taak om de nodige service en onderhoud te verlenen aan de stuwen en gemalen in ons gebied. Meldingen, peilbeheer en klachten worden door hem en zijn collega’s behandeld en opgelost.
Het prachtige majestueuze gebouw De Pol aan de Hulleweg in Gaanderen waar vijf jaar geleden nog door Vitens water werd opgepompt, gezuiverd en opgeslagen in een kelder zo groot als een zwembad en vervolgens als drinkwater werd getransporteerd naar de diverse huishoudens, ligt er verlaten bij en is niet meer in gebruik. Vitens wil het gebouw verkopen maar de gemeente heeft daar wel voorwaarden aan verbonden. Het is een gemeentelijk monument en in het gebouw zit industrieel erfgoed.
In 1938 is het pompstation en ook de Watertoren in Doetinchem gebouwd. Vijf jaar geleden werd de winning en zuivering in dit pompstation gestopt en nu levert Arnhem via het doorleverstation De Pol richting Lichtenvoorde een deel van het drinkwater in de regio. De redenen voor deze wijziging waren de nieuwe visie van het bedrijf en kwaliteitsproblemen.
Het niet meer in gebruik zijnde gebouw De Pol
Als water aan de bodem wordt onttrokken, stelt zich een nieuw evenwicht in. In het gebied De Zumpe gaat de grondwaterstand als gevolg van de waterwinning met 5 cm naar beneden. Ook de kwel neemt met circa 5 % af. Vooral droge zomers veroorzaken een lage waterstand in het gebied. Vitens wil haar waterwinning graag duurzaam inpassen in het watersysteem. Samen met waterschap en provincie werken zij daaraan. De kwaliteit van het grondwater staat onder druk. Door een grondwaterverontreiniging van een voormalige textielwasserij zijn vluchtige koolwaterstoffen in het grondwater gekomen. Door natuurlijke processen en de invloed van de landbouw is het grondwater van De Pol zwaar belast met ijzer en mangaan (oude oerbanken) en is de hardheid van het water hoog. Zuiveren tot drinkwater is daarmee niet eenvoudig en duur.
Een peilbuis in het bos
In Slangenburg staan peilbuizen met drukopnemers die regelmatig worden uitgelezen om te zien hoe de grondwaterstand verloopt. Als gevolg van drie droge zomers treden tekorten op. Eerst was er sprake van waterafvoer en nu spreekt men van water vasthouden. In samenspraak met Waterschap wordt geprobeerd oppervlaktewater zo lang mogelijk in het gebied te houden.
Vitens streeft ernaar optimaal te leveren maar is ook gebonden aan een maximum van water dat uit de bodem mag worden gehaald. De provincie verleent vergunning hiervoor. In dit gebied heeft Vitens vergunning om bij De Pol twee miljoen kuub uit de bodem te halen. Maar Vitens maakt daarvan geen gebruik, niet omdat de waterwinning problematisch is of de kosten voor de waterzuivering te hoog zijn, maar omdat de aanvoer vanuit het rivierengebied en Montferland beter is.
Vitens is het grootste waterleidingbedrijf in Nederland dat door fusies met de waterbedrijven in de provincies Gelderland, Overijssel, Friesland, Utrecht en Flevoland is ontstaan. De kwaliteit van het Vitens-drinkwater is nog steeds van zeer hoge kwaliteit. Het is daarom verbazingwekkend dat er nog zoveel flessenwater uit de supermarkten wordt gekocht. Het milieu wordt door het flessenwater veel meer belast. Het water van Sourcy komt uit dezelfde bron als het Vitens-water. Het Vitens-water wordt wekelijks gecontroleerd en moet voldoen aan de Waterleidingwet. Bronwater moet voldoen aan de Voedselwarenwet die minder streng is.
Harold Weeteling bij het nieuwe doorleverstation
Het nieuwe bedrijfsgebouw wordt bemand door Harold Weeteling. Hij is procesoperator in dit kleine pompstation dat water doorlevert. Harold is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. Hij werkt al weer 35 jaar bij Vitens. Maar het werk is veranderd. Vroeger controleerde hij putten, filters e.d. Nu bewaakt hij kwaliteit en verhelpt storingen. Hij doet het werk alleen. Harold heeft drie dochters en een zoon. En ook twee kleinkinderen. Hij woont al 30 jaar hier op deze plek en hoopt in deze mooie omgeving nog een tijdje te kunnen blijven wonen.
Alles lijkt hetzelfde gebleven, als je de oprijlaan oprijdt en de abdij, kapel en het gesloten hek ziet. Maar ben je eenmaal door dat hek, dan zie je een wereld van verschil. Ruim een jaar geleden leidde abt Henry Vesseur ons rond en vertelde over de grootse plannen. Begin oktober laat Nol Verhoeven zien waar de immense verbouwing en de inzet van vele vakmensen toe heeft geleid. Door de maatregelen in verband met het huidige coronavirus is een open dag voorlopig niet mogelijk. Maar wij, lezers van de Boode krijgen zo toch alvast een inkijkje.
Het begint al met de nieuwe, grote parkeerplaats, aangelegd aan de achterkant van het complex. Met verlichting en aanplant en een doorgang naar de ingang van het centrum. Het hele erf rondom is nu strak aangelegd met o.a. grindpaden, bloemborders en terrassen. Links naast de ingang is een winkel voor gasten. Via de hoofdingang kom je in de vroegere hooischuur. Deze heeft een metamorfose ondergaan, maar de Nemaho-spanten zijn nog wel terug te vinden. Een schuifwand kan de hoge ruimte in tweeën delen. In deze ruimtes kunnen mensen op 1,5 meter afstand van elkaar hun programma volgen. Er zijn meerdere zalen en er is een nieuwe, groene kapel met glas-in-loodramen. In de tegenover gelegen vleugel van het gebouw zijn nog twee meditatieruimtes op zolder voor meerdere groepen beschikbaar. Voor de gasten zijn zesendertig logeerkamers: dertig eenpersoons- en zes tweepersoonskamers aanwezig. De kamers zien er mooi uit, netjes afgewerkt en overal ook met een oud accessoire erin verwerkt. Bijvoorbeeld een oude balk aan het plafond. Elke kamer heeft een eigen moderne toilet- en doucheruimte. Het uitzicht vanuit de kamers op de binnentuinen is prachtig. De oude muren van de abdij geven extra sfeer en contrasteren sterk met het moderne interieur. Beneden zijn een invalidenlogeerkamer en invalidentoilet. Voor komend jaar is voor bijna alle weekenden al wel een boeking binnen. Zelfs voor 2022 zijn er al reserveringen. Boven een van de poorten van het gebouw is de vroegere fruitzolder veranderd in een studie- en bibliotheekruimte voor de monniken met ramen aan beide kanten, waar een grote tafel met stoelen uitnodigend klaar staan.
Rondom de gebouwen
De binnentuinen zijn mooi aangelegd, strak als een oude kloostertuin, maar dan met bloemen, beuken, grindpaden en gezellige zitjes. Het onderhoud gebeurt in eigen beheer. Aan de zijkant, achter de zonnepanelen en tegen het bos aan is een beschutte ruimte voor stiltegroepen. De grond hiervoor wordt nog wat opgehoogd zodat er een natuurlijke scheiding ontstaat. Een deel wordt met gras ingezaaid en een deel met bloemenmengsel. Er komen picknickbanken en een overkapping aan de schuur voor comfortabele zitmogelijkheden. Verderop is de leefwereld van de monniken. Er komt een duidelijke scheiding tussen de nieuwe groepsaccommodatie en de abdij zoals die hier al jarenlang bestaat. Verwarming en elektriciteit zijn zo veel mogelijk zelfvoorzienend. Zowel de abdij als de abdijhoeve worden verwarmd en krijgen warm water van de twee verwarmingsketels die gestookt worden met houtsnippers. Deze komen van de gekapte bomen van het eigen landgoed. Hier is een flink buizenstelsel voor nodig. Er zitten warmtewisselaars in voor warm douchewater voor de abdij. De abdijhoeve gebruikt boilers. De elektriciteit komt grotendeels van de zonnepanelen. Voor noodgevallen is er wel een gasaansluiting achter de hand.
De Abdijhoeve Betlehem wordt momenteel vooral bezocht door groepen die zelf een programma hebben: mindfulness-groepen, onderwijsgerelateerde groepen en leiderschapstrainingen. Ook daggezelschappen kunnen gebruik maken van de ruimtes en de horecavoorziening. De monniken verzorgen ook zelf trainingen. Als alle bouwvakkers, elektriciens, installateurs, stratenmakers, hoveniers, schilders en leveranciers van lampen, linnengoed, bedden, tafels en meubels eindelijk verdwenen zijn, zal er na bijna twee jaar de rust terugkeren op deze bijzondere sfeervolle plek.
Achter (of voor) aan de Pinnendijk is het autobedrijf Vriezen al decennia lang een vertrouwd gezicht. Je verwacht niet snel in het buitengebied van Slangenburg een autobedrijf met een moderne werkplaats en de gemoedelijkheid die zo vertrouwd is op het platteland. Voor veel mensen is autobedrijf Vriezen het synoniem voor betrouwbaarheid, vakmanschap en service wat belangrijk is om een auto probleemloos te kunnen rijden.
Zo is het begonnen
In 1965 heeft Han Vriezen vader van de huidige eigenaar Gert Jan, de stoute schoenen aangetrokken om een autobedrijf op te starten. Hij zag het niet zitten om het wegenbouwbedrijf van zijn vader over te nemen, daar was hij te technisch voor en hij wilde graag de nieuwe technologie van het autobedrijf aan de man brengen. In het begin als een soort duobaan, want hij was ook rijinstructeur. Menigeen uit Slangenburg en omgeving heeft het rijbewijs aan Han te danken. Dit was niet altijd goed te combineren met zijn job in de werkplaats, maar de klantenkring groeide daardoor wel lekker.
Gert Jan heeft in 1988 samen met zijn vader Han de zaak voortgezet in een vof en in 2001 is hij als eenmanszaak verder gegaan.
Gert Jan vertelt dat hij met zijn éénpitterszaak, die hij samen met zijn vrouw Marian bestuurt, in deze wereld van glitter en glamour soms tegen de stroom in moet werken. Maar service, vakmanschap en vertrouwen zijn voor zijn trouwe klantenkring doorslaggevend. Dat vakmanschap is gegarandeerd door het hypermoderne testapparaat, waarmee hij bij alle merken auto’s de diagnose kan stellen. In de werkplaats, die opvalt door de ruime en opgeruimde sfeer, kan aan meerdere auto’s tegelijk worden gewerkt.
Marian is zijn trouwe compagnon. De administratie wordt door haar keurig bijgehouden en als het nodig is, wordt zelfs de overall aangetrokken om te assisteren in de werkplaats. Zij is de gastvrouw en kan bepalend zijn in het koopproces. Omdat ze de rust en goede sociale contacten kan leggen, doet de klant graag zaken bij Vriezen. Doordat Gert Jan als dat nodig is, kan rekenen op hulp van collega’s in de buurt is continuïteit ook gegarandeerd. Gert Jan en Marian hebben twee kinderen en wonen in het ouderlijk huis.
Toekomstverwachtingen
Gert Jan aan het werk
In het bestemmingsplan staat dat het adres van autobedrijf Vriezen aan de Pinnendijk industrieterrein is. Hierdoor heeft Gert Jan geen problemen met vergunningen. Voor de toekomst zijn ze niet bang. De Corona-crisis heeft geen grote consequenties voor het bedrijf gehad. De activiteiten in de werkplaats zijn een stabiele factor omdat een auto moet blijven rijden. Een trouwe klantenkring is dan belangrijk en daar heeft autobedrijf Vriezen niet over te klagen. De autobranche zal veranderen, aldus Gert Jan. De elektrische en hybride aangedreven auto’s zullen op niet te lange termijn meer worden verkocht dan de traditionele wagens met verbrandingsmotor. Gert Jan is daar niet bang voor, want door de jaren heen is de autowereld altijd een dynamische tak van sport geweest en zal dat ook wel blijven.
Gert Jan en Marian zijn echte Slangenburgers, waar traditie’s van het platteland worden gekoesterd. Het begrip ‘noaber’ kennen ze als geen ander. De 24 buren garanderen hulp als het nodig is en voor feesten en rouw zijn ze ook altijd van de partij. Prachtig om te zien dat een bedrijf als autobedrijf Vriezen onze buurt verrijkt en leefbaar maakt.
Juni 2015 betrokken Ada Woerts en haar gezin het huis De Reuvekamp aan de Kerkstraat in Gaanderen. Het voorhuis van De Reuvekamp is al in 1817 gebouwd en veel ouder dan het achterhuis. Aan de voorgevel is te zien dat er later nog een stuk bij bovenop gebouwd is. Op het veld tegenover het huis aan de andere kant van de weg werden vroeger voederbieten ( suukerreuven) verbouwd. Er stond hier een snijmachine om deze rapen tot hapklare brokken voor het vee te vermalen. En een oliemolen van klooster Bethlehem die olie voor de verlichting produceerde. Hier komt de naam De Reuvekamp vandaan.
In het huis zijn veel oude elementen bewaard gebleven. Zo zijn de boomstammen in de kap en op zolder nog steeds functioneel. De man van Ada is timmerman en heeft de balkenplafonds weer in ere hersteld. De kozijnen binnenshuis hebben weer een ouderwetse sierlijst gekregen. Alles is in een mooi landelijke grijs/groene tint geschilderd. Een grote woonkeuken en vloerverwarming beneden zorgen voor woongenot. Aan de buitenkant vensters die zowel ’s zomers als ’s winters goed van pas komen.
Op oude foto’s is een hooiberg te zien. De plek waar die stond is nu van de buren, maar de nieuwe staat nagenoeg op dezelfde hoogte. De wens van Ada om haar eigen kapsalon niet vast aan het woonhuis te hebben, bracht haar op het idee opnieuw een hooiberg te bouwen en hiervoor in te richten. Ada en haar man hebben zelf hard gewerkt aan dit eigen ontwerp met een resultaat dat veel voldoening geeft: keukenblokje, toilet, goede verlichting en een rieten puntdak dat voor luchtigheid zorgt. Kapstoelen en ruimte om haren te wassen en uit te spoelen. De sfeer straalt er aan alle ronde kanten uit. De naam Pernou is samengesteld uit de namen van haar kinderen Jasper en Manou en al vijf jaar lang is Ada hier volop aan het werk. Vanaf begin 2003 had Ada een eigen kapsalon in Doetinchem. Hiervoor werkte ze 15 jaar in diverse salons waar je soms 20 minuten kreeg voor een cliënt. “Wat voor mij belangrijk is, is dat ik voldoende tijd voor mensen heb. Dat er ruimte is om wat te vertellen.” Vandaar de keus om voor zichzelf te beginnen, al is zakelijkheid niet haar sterkste kant. Haar grootste rijkdom is het omgaan met mensen. En daar past “hup hup hup” niet bij.
Modelijnen in het kappersvak
Het kappersvak heeft modelijnen met een voor- en najaarsshow. Aansluitend kun je dan allerlei trainingen volgen. Ook het merk dat Ada gebruikt, verzorgt trainingen. Ada knipt mensen van 0 tot 93 jaar! Heerlijk om met zo veel verschillende mensen contact te hebben. Bijna alle jongens komen tegenwoordig met een plaatje: zo wil ik het hebben! “Toen ik begon was de haarstijl bij jongens heel uniform. Nu zijn ze veel zelfbewuster en kunnen goed vertellen wat ze willen en hoe. Dat vind ik juist leuk!” Voor een nieuwe klant probeert Ada meer tijd uit te trekken om de cliënt goed te leren kennen, zodat duidelijk wordt wat er precies gewenst is. Ze werkt vooral gericht op wat een klant prettig vindt. Ada heeft altijd stagiaires gehad. Omdat ze alleen werkt, is het moeilijk om een volwaardige leerplek te zijn. Dan kost het veel energie om dat toch te bieden. De verplichte sluiting in coronatijd was een nare periode. Ze miste heel erg de interactie met klanten en is blij dat er nu weer gewoon gewerkt kan worden.
Al enkele maanden staat ons land in het teken van corona, met maatregelen die heel ingrijpend zijn voor ons gedrag en een enorme impact hebben op het bedrijfsleven, om maar niet te spreken over de zieken en slachtoffers die een diepe indruk nalaten.
In de veertiende eeuw sloeg de pest toe in Italië en daarop is de Decamerone van de schrijver Giovanni Boccaccio geïnspireerd. Hij schreef dit werk waarschijnlijk tussen 1349 en 1360.
Het boek vertelt ons over jongelui, die voor de pest vluchten vanuit Florence naar een villa in de heuvels in de nabijheid van de stad om in quarantaine te gaan. Het gezelschap bestaat uit zeven jongedames en drie -heren. Ze hebben een vaste dagindeling en vermaken zich met musiceren, dansen en spelletjes, maar na de siësta vertellen ze elkaar in een 14-daags verblijf verhalen, soms gebaseerd op een thema, soms op een vrij onderwerp. In het weekeinde gebeurt dat niet en zo worden in tien dagen tien verhalen verteld met veel humor, spot, kritiek op gezagsdragers en erotiek. Tien verhalen per dag gedurende tien dagen, totaal 100 verhalen en daaraan ontleent het boek dus de naam, Decamerone.
En nu is het voor ons erg interessant dat in kasteel Slangenburg een drietal schilderijen te vinden is dat verwijst naar de Decamerone. Niet direct meesterwerken, maar door alle gebeurtenissen van de afgelopen tijd toch aardig te memoreren en te bezien. De stukken zijn te vinden in de alkoofkamer, een schouwstuk, en in de blauwe salon bevinden zich twee deurstukken. De schilder is niet bekend, maar de herkomst wijst in de richting van de Haagse schilder J.H.A.A. Breckenheimer, (1772-1856), die werk heeft geleverd aan de familie Van der Goltz, de grafelijke familie, die Slangenburg had geërfd van de familie Steengracht.
Giovanni Boccaccio (1313 – 1375) was een Florentijnse dichter, schrijver en humanist. Boccaccio balanceerde tussen twee werelden. In zijn vroege werken richt hij zich nog volop op de middeleeuwen, de ridderidealen en de hoofse literatuur die populair was bij de adel. In zijn latere periode, onder meer onder invloed van zijn goede vriend Petrarca, hoort zijn werk bij de Italiaanse renaissance. Hij is vooral bekend om zijn Decamerone, een raamvertelling met honderd verhalen, een werk dat bepalend was voor de Italiaanse prozaliteratuur en dat vandaag tot de belangrijkste werken uit de wereldliteratuur wordt gerekend.
De alkoofkamer
Hier zien we op de schouw het begin van de eerste novelle van de vijfde dag ‘Cimon van Cyprus door de liefde ontbolsterd’. Cimon was de zoon van een belangrijk adellijk heer op Cyprus, die opgegroeid was als een botterik waaraan de vader weinig plezier beleefde. Hij werkte op het land, maar op zekere dag trok hij met een knuppel op de schouder door een bosje. Op deze plek trof hij een wondermooi, slapend meisje aan, gekleed in een dun gewaad, dat weinig van haar lichaam verborg. Ze was vergezeld door twee vrouwen en een man. Diep onder de indruk en leunend op een stok wachtte hij tot zij de ogen zou opslaan. Hij vond deze Iphigenia de mooiste vrouw die hij ooit had gezien. Hij was volstrekt sprakeloos en toen zij ontwaakte vroeg zij wat hij van haar wilde.
Deze episode wordt op het schilderij afgebeeld.
Verontrust riep zij haar bedienden om te vertrekken, maar Cimon wilde met haar mee en pas bij huis gekomen kon zij zich van hem verwijderen. Van het land keerde hij nu terug bij zijn vader en was geheel veranderd. Getroffen door de liefde veranderde hij, deed belangrijke studies, kleedde zich naar behoren en zijn ruwe, boerse stem kreeg een welluidende klank en hij werd een meester in zang- en snarenspel.
Er werden huwelijksaanzoeken gestuurd aan de vader van het meisje, maar deze werden afgewezen, omdat zij al was beloofd aan een belangrijk edelman op Rhodos, Pasimundas, die haar liet ophalen. Op reis per schip naar haar bruidegom enterde Cimon het schip en wist haar te schaken, zonder maar enige schade verder aan het schip te veroorzaken. Nu kwam men in een vreselijk storm terecht en konden ternauwernood het vege lijf redden en liepen een baai op Rhodos binnen, waar ook het eerder overvallen schip was beland. Daar werden Cimon en zijn makkers gevangen genomen, zij ontkwamen aan de doodstraf, maar werden levenslang opgesloten.
Pasimundas, de bruidegom, maakte nu plannen voor de bruiloft met Iphigenia en wilde dat zijn broer Hormisdas tegelijk met Cassandra zou trouwen.
Lisimachus, die had gedacht dat hij Cassadra tot zijn vrouw zou kunnen maken, smeedde plannen om haar te schaken en dacht daarbij aan Cimon in de gevangenis. Hij maakte contact en zo werden de plannen gemaakt om op de huwelijksdag een overval te plegen. Daar ontstond een gruwelijk gevecht, waarbij de broers Pasimundas en Hormisdas sneuvelden, de bruiden werden geschaakt, meegenomen naar het schip en daarna voeren ze vrolijk weg. Onder groot enthousiasme werden de huwelijken gevierd van Cimon met Iphigenia en Lusimachus met Cassandra en na een lange tijd van geweldige drukte en opschudding konden ze zich toch weer vestigen op Cyprus en Rhodos.
De zesde novelle op de tweede dag geeft het verhaal ‘Beritola, de reeënmoeder’, weer over een vorstelijke familie die door oorlog op Sicilië uit elkaar wordt gereten. De vader Arrighetto Capece wordt gevangen genomen, zijn zwangere vrouw Beritola vlucht per schip met haar zoontje Giusfredo naar Lipari, waar zij haar tweede zoon baarde. Met een min wilde zij naar Napels reizen, maar het schip werd door een storm naar een eiland gedreven. De arme vrouw doolde over het eiland en bij terugkomst op het strand zag zij dat hun boot was gekaapt en dat deze wegvoer met haar beide kinderen. Ze leefde lange tijd op het eiland, zoogde twee gevonden, jonge reeën, omdat zij na haar bevalling nog niet was opgedroogd en leefde van kruiden en water.
Uiteindelijk werd ze aangetroffen door Currado, die met vrouw en bedienden het eiland verkende. Beritola wordt aangenomen als bediende voor de edelvrouw en leeft aan het hof van Currado.
De ontvoerde zoontjes groeien bij de min op en worden als slaven behandeld. Uit veiligheid wordt zoon Giusfredo door de min Giannotto genoemd. Op 16-jarige leeftijd gaat hij in dienst bij Currado, waar zijn moeder gezelschapsdame is, maar hij herkent haar na zoveel jaren niet.
Hij is een knappe jongeman geworden en komt in het huis van zijn heer in aanraking met de dochter Spina, weduwe geworden op jonge leeftijd. Zij verliefden zich in elkaar en deze liefde ging maandenlang verder in vervulling zonder dat iemand het merkte. Toen ze eens door een mooi bosje wandelden, verlieten ze het gezelschap en lieten ze zich neer tussen bloemen en kruiden en begonnen elkaar ‘de zaligheden der liefde’ te gunnen.
Ze werden door moeder en vader verrast en Currado was woedend en besloot hen een smadelijke dood te doen sterven. De verontruste moeder wist haar man te bewegen hen niet te doden, maar in kerkers op te laten sluiten om hun zonden te overdenken.
Een vol jaar zaten ze onder slechte omstandigheden gevangen toen Giannotto hoorde van allerlei schermutselingen, waarbij waarschijnlijk zijn vader betrokken was. Hij beklaagde zich bij de cipier over het feit, dat hij nooit meer uit de gevangenis zou komen, waarop de cipier zich verbaasde over zijn zorg wat hoge heren onderling uitvoeren. Toen maakte Giannotto zich bekend als zoon van Arrighetto Capece en gaf zijn ware naam: Giusfredo. De cipier vertelde het zijn heer, die zich er niets van aantrok, maar zijn vrouw vroeg aan Beritola of zij een zoon had die Giusfredo heette. Schreiend vertelde ze, dat dit haar eerste zoon moest zijn. Currado laat daarop onderzoeken instellen en raakt ervan overtuigd, dat zijn gevangene van zeer voorname afkomst moet zijn. Spina en Giusfredo worden uit de gevangenis gehaald en zien er vreselijk uit, maar de liefde zal zijn loop krijgen. Na onderzoek blijkt de vader Arrighetto nog te leven en deze wordt opgespoord. Hij blijkt een belangrijke functie te hebben. Ook wordt zijn broer, die als knecht diende bij een edelman gevonden en deze edelman schenkt bij het bekend worden van de hoge afkomst van zijn knecht hem zijn 11-jarige dochter als bruid. Het verhaal eindigt met een grootse bruiloft, waarna Beritola, Giusfredo, Spina en anderen vertrekken naar Sicilië om daar verenigd te worden met Arrighetto .
En zo leefden ze nog lang en gelukkig.
Blauwe salon, deurstuk naar de hal
De eerste novelle van de vierde dag ‘Het droeve einde van eenkoningsdochter’, vertelt het verhaal van Tancred en zijn enige, zeer geliefde dochter Ghismonda. Doordat hij moeilijk van haar kon scheiden, was zij later dan gewoonlijk uitgehuwelijkt aan de zoon van een hertog. Maar zij werd al gauw weduwe en zo keerde zij bij haar vader terug. Zij had een genoeglijk leven aan het hof van haar vader en omdat hij wegens zijn grote liefde voor haar, geen aanstalten maakte voor een nieuwe verbintenis, nam zij zich voor een wakkere minnaar te nemen. Aan het hof waren veel mannen, edellieden en gewone en onder hen was Guiscardo, de dienaar van haar vader die haar buitengewoon beviel. Omdat hij een schrandere man was had hij al gauw begrepen dat zij heel verliefd op hem was. Zij schreef een brief die zij in een riet verborg, waaruit hij kon opmaken wat hem te doen stond.
Naast het paleis was van vroeger uit, in de rotsen een uitgehouwen hol, de ingang dicht begroeid, waarin zich een uitgehouwen trap bevond die naar een deur leidde van de kamer van Ghismonda. Nu lukte het haar de zware deur te openen en zij stuurde een brief waarin ze haar geliefde uitnodigde te komen. Voorzien van gereedschap wist Guiscardo zijn geliefde te bereiken en ze brachten een stuk van de dag ’in pure lust en zaligheid’ door. En zo ging dat vele malen.
Nu gebeurde het op een dag, dat de geliefde met haar vrouwen in het park vertoefde en vader Tancred zijn dochter op haar kamer wilde bezoeken. Zij was afwezig, maar hij besloot te wachten, zette zich op een kist en sloeg een gordijn om zich heen, leunde tegen het bed en sliep in. Omdat het liefdespaar die dag had afgesproken verliet Ghismonda de tuin en ging naar haar kamer, waar haar minnaar zich al snel bij haar voegde. Ze gingen naar het bed en ‘dolden en genoten’ van elkaar. Tancred werd wakker en wilde hen uitschelden en verwijten maken, maar om er minder ruchtbaarheid aan te geven, hield hij zich stil. Het paar bleef nog lang bij elkaar en daarna verliet de minnaar via de deur de kamer. Zij verliet de kamer en Tancred liet zich, oud als hij was, toch aan een touw naar beneden zakken. De volgende dag werd Giuscardo door twee mannen gegrepen en voor Tangred gevoerd, die hem de grootste verwijten maakte dat hij als knecht zich zo gedragen had. Giuscardo belijdt daarna zijn grote liefde. Ghismonda moet ook bij haar vader verschijnen en ook zij bekent een diepe liefde voor haar minnaar. Zij prijst haar geliefde voor zijn edele eigenschappen, al is hij slechts een dienaar.
Tancred besluit zijn dochter niet te straffen, maar geeft twee mannen de opdracht Guiscardo te wurgen en het hart uit zijn lichaam te snijden en hem te brengen. Ghismonda had zich ondertussen vergiftige kruiden en wortels laten brengen en deze verhit om het sap er uit te halen om het bij de hand te hebben voor wat zij vreesde. Toen de volgende ochtend een dienaar, gestuurd door haar vader een gouden schaal bracht met het hart van haar geliefde, kuste zij het hart en gaf de boodschap mee aan haar vader dat zij het beschouwde als het grootste geschenk en als laatste dank. Daarna weende zij lange tijd, liet zich het op de vorige dag bereide kruikje brengen, goot de vergiftige drank in de schaal met het hart en haar tranen en dronk dit op.
Nu legde zij zich gemakkelijk neer met het hart van haar geliefde tegen haar eigen hart gedrukt en wachtte zo de dood.
Vader Tancred gewaarschuwd, begon bitter te schreien, maar de dochter had nog maar één wens: Ghismonda wilde samen met haar geliefde worden begraven. Haar laatste woorden waren: “Leef met God, ik ga”. Na veel berouw en geklaag werden de geliefden in hetzelfde graf begraven.
Boeren hebben absoluut geen saai beroep. Is het geen droogte, CO2-uitstoot of stikstofdiscussie, dan is het wel de veranderende wet- en regelgeving. Op proefboerderij de Marke in Hengelo Gelderland wordt al jaren samengewerkt met Wageningen Universiteit om boeren te ondersteunen. Het is niet ongewoon dat landelijk of Europees beleid wordt aangepast vanwege hun bevindingen. In 2014 ging de boerenvereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) als project vanuit de Marke van start. Er wordt van en met elkaar geleerd en data verzameld. 350 boeren in de regio doen bedrijfsvoering op basis van kringloophuishouding. Leden van de VKA zijn vooral melkveehouders en loonwerkers. De regio Achterhoek is zelfs als agro-innovatieregio aangemerkt. Anton Baks en Henk Oldenhave uit Slangenburg doen hieraan mee en vertellen hun verhaal.
Henk, die aan de Goorstraat woont en Anton kennen elkaar sinds Anton acht jaar geleden aan de Kommendijk zijn bedrijf startte. Ze hebben dezelfde interesses en gaan vaak samen op pad. Ze zijn zo’n zes jaar geleden lid geworden van een studiegroep kringloopwijzer (KLW) omdat het interessant leek en school was ook al weer zolang geleden. Je leert er van elkaar en stimuleert elkaar. Hoe kun je het beste efficiënt met stikstof en fosfaat omgaan, minder mineralen gebruiken en toch een goede opbrengst halen? Zo’n studiegroep van 10 tot 12 personen bestaat uit boeren uit dezelfde regio die via huiskamerbijeenkomsten contact hebben. Elke groep heeft zijn eigen studiebegeleider. Het is zeker geen eliteclubje.
Meten is weten
Veel gegevens worden bijgehouden en in grafieken verwerkt, bijvoorbeeld inkopen als kunstmest en voer. Ook Vitens is er bij betrokken en levert gemeten waardes in het grondwater aan. Al deze data wordt met elkaar vergeleken. De droogte van de afgelopen twee jaar heeft de balans negatief beïnvloed: mineralen zijn wel op het land gebracht en maïs is gezaaid, maar door de droogte is er weinig opbrengst. Er moest voer bijgekocht worden; weer een negatief effect.
Binnen een studieclub gaat iedereen op zijn eigen manier aan het experimenteren. Iemand is bezig om dierlijke mest als vervanger van kunstmest in te zetten. Anton experimenteert met voederbieten en weer een ander heeft een sensor voorop de grasmaaier gemonteerd om tot precisielandbouw te komen. De zelfstandige ondernemers komen bij elkaar op hun bedrijf en bespreken de resultaten. Rond de keukentafel wordt dan gesproken over de eigen ervaringen en bijvoorbeeld over nieuwe regels, bemestingsplannen of CO2-uitstootvermindering. Anton en Henk doen hier al meerdere jaren aan mee en zien er niet alleen het nut van in, ze hebben het ook gezellig met elkaar. Zij leveren al die jaren veel bedrijfsgegevens aan: onder andere voorraden, klimaatmodule, gebruik energiescan, etc. Beide leveren melk aan Friesland Campina en sinds kort eist deze melkcoöperatie dat iedere melkveehouder de kringloopwijzer (klw) invult. Henk en Anton zijn al gewend om veel gegevens bij te houden en te delen. Maar een flink aantal bedrijven heeft hier moeite mee, vooral met het verplichtende karakter. Als je de klw niet inlevert wordt de melk namelijk geweigerd.
Toekomstvisie
Er bestaan plannen om natuurgebied De Zumpe te verbinden met Slangenburg. Dit zou kunnen betekenen dat ze beiden hun bedrijf moeten opofferen aan de natuur. Begrijpelijk dat dit grote zorgen voor de toekomst geeft. Anton zit hier totaal niet op te wachten; hij is al een keer verhuisd voor natuurontwikkeling vanuit natura2000 gebied ‘Stelkampsveld’ en wenst dit niet nog een keer mee te maken.
Anton en Henk
Henk wil graag dat zijn bedrijf in de toekomst overdraagbaar is. Beide boeren benadrukken dat er al heel veel verbeterd is wat betreft milieu en uitstoot. “Deze positieve bijdrage zou door de consument en de beleidsmakers wel eens wat meer gewaardeerd mogen worden”, aldus Anton en Henk.
